Wstęp 

          Kręcz szyi (ang. torticollis) to przymusowe, asymetryczne ustawienie głowy dziecka polegające na przechyleniu jej do boku z jednoczesną rotacją w stronę przeciwną. W przypadku kręczu prawostronnego głowa pochylona jest w stronę prawego boku i skręcona w lewo. Bark prawy zostaje uniesiony, zaś cała głowa przesunięta w lewo. Poprzez długotrwałe nieprawidłowe ustawienie głowy dochodzi do zniekształcenia czaszki i jej utrwalonej asymetrii. Strona twarzy po stronie kręczu ulega zmniejszeniu, kąty oczu i uszu obniżają się, nos odchyla się w stronę chorą, a w dalszym procesie deformacji dochodzi do powstawania wad zgryzu. Zniekształceniu ulega również potylica, która uwypukla się po stronie kręczu, zaś po stronie przeciwnej powstaje spłaszczenie. W kręgosłupie szyjnym tworzy się skrzywienie skierowane łukiem w stronę zdrową oraz skrzywienia kompensacyjne w odcinku piersiowym, a później w lędźwiowym. Asymetria w obrębie szyi i głowy ma również niekorzystny wpływ na wzrok – sposób patrzenia. Duży odsetek dzieci, nawet po wyleczeniu kręczu, nawykowo utrzymuje głowę w nieprawidłowym ustawieniu, ponieważ gałki oczne przyzwyczajone do asymetrycznego widzenia świata nie potrafią zaadaptować się do nowej sytuacji oraz symetrycznego patrzenia na wprost. Dlatego tak ważne jest właściwe i szybkie rozpoznanie tego schorzenia. Wrodzony kręcz szyi należy odróżnić od kręczu wtórnego (nabytego), który wymaga przede wszystkim leczenia przyczyny pierwotnej (np. wady wzroku). 

 

Epidemiologia 

          Kręcz szyi w Polsce występuje z częstością 0,4–2% żywo urodzonych noworodków. W większości przypadków dochodzi do zmian tylko w jednym mięśniu m-o-s, a obustronny kręcz szyi występuje niezmiernie rzadko. Według Petronica i wsp. częściej diagnozowany jest kręcz prawostronny. Kręcz szyi pochodzenia mięśniowego występuje częściej u chłopców, co prawdopodobnie jest spowodowane większym obwodem głowy. 

 

Podział 

          Wyróżnia się trzy rodzaje kręczu szyi: kręcz szyi wrodzony pochodzenia kostnego, kręcz szyi wrodzony pochodzenia mięśniowego oraz kręcz szyi nabyty. Wszystkie typy kręczu są zaburzeniami miejscowymi, które wpływają jednak na ogólną motorykę dziecka, generując wiele wtórnych zaburzeń, zarówno strukturalnych, jak i czynnościowych. 

 

Kręcz pochodzenia kostnego 

          Przyczyną kręczu szyi pochodzenia kostnego są wrodzone strukturalne zmiany kostne kręgów szyjnych, a szczególnie te powodujące ich asymetrię boczną. Wady mogą dotyczyć pojedynczego kręgu szyjnego (np. krąg klinowy) lub kilku kręgów tworzących blok kostny pochylony w bok. Kręcz kostny pojawia się również w zespole Klippla-Feila, w którym występują wady wrodzone układu kostnego polegające na zrośnięciu dwóch lub więcej kręgów szyjnych, bądź na zmniejszonej ich liczbie. Zniekształcenie to jest niebolesne, a mięśnie m- o-s nie wykazują asymetrii długości i napięcia. 

 

Kręcz pochodzenia mięśniowego 

          Istotą kręczu szyi wrodzonego pochodzenia mięśniowego jest dysfunkcja (skrócenie) mięśnia m-o-s, która spowodowana jest jego częściowym zbliznowaceniem lub zwłóknieniem na tle zmian naczyniowych. Mięsień m-o-s przebiega skośnie nabocznej części szyi od brzegu tylno-górnego w kierunku przednio-dolnym. Mięsień ma dwie głowy: przyśrodkową z początkiem na powierzchni przedniej rękojeści mostka oraz boczną ze ścięgnem początkowym na powierzchni górnej końca mostkowego obojczyka. Obie głowy łączą się w połowie długości szyi i kończą wspólnym przyczepem na powierzchni bocznej wyrostka sutkowatego i kresie karkowej górnej. W badaniu stwierdza się asymetrię napięcia i długości obu mięśni m-o-s. We wrodzonym kręczu w masie mięśnia m-o-s można palpacyjnie wyczuć zgrubienie, zlokalizowane w dolnej części (32,7%), środkowej części (43,3%) lub na całej jego długości (12,7%). 

 

Kręcz nabyty 

          Kręcz szyi nabyty, w odróżnieniu od wrodzonego, jest konsekwencją określonej choroby pierwotnej. Przyczyną jego powstania są najczęściej wady wzroku, ale także stany zapalne migdałków, węzłów chłonnych szyi lub ropnie pozagardłowe, wady słuchu oraz choroby nowotworowe przebiegające w obrębie szyi. 

 

Etiologia 

          W przypadku kręczu szyi wrodzonego pochodzenia mięśniowego wada może pojawić się już w życiu płodowym w wyniku nieprawidłowego ułożenia płodu w łonie matki jako efekt dysfunkcji ośrodkowego układu nerwowego manifestowanej w postaci zaburzeń ruchowych lub na skutek urazu okołoporodowego powodującego powstanie krwiaka na przebiegu mięśnia m-o-s, który w wyniku następowej organizacji ulega zwłóknieniu. Kręcz szyi wrodzony pochodzenia mięśniowego nie powoduje u dziecka dolegliwości bólowych. 

          Z kolei wrodzony kręcz szyi pochodzenia kostnego jest skutkiem wad rozwojowych kręgu lub kręgów, tworzących wygięty w bok blok kręgowy. Objawy kręczu kostnego mogą być widoczne zaraz po urodzeniu lub pojawiają się w okresie do 4 tygodni życia. 

          Kręcz szyi nabyty – w odróżnieniu od wrodzonego – występuje zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Jest on wtórny w stosunku do przyczyny (choroby) pierwotnej. U dzieci najczęściej występuje w powiązaniu ze zmianami zapalnymi w obrębie szyi, bliznowcami i bliznami przykurczającymi, np. pooparzeniowymi, zaburzeniami neurologicznymi lub jako kręcz ułożeniowy spowodowany złym nawykiem, nie zaś pierwotnymi zmianami w mięśniach lub kręgach szyjnych. 

 

Objawy kliniczne kręczu szyi 

- Specyficzne ustawienie głowy - pochylona w stronę mięśnia objętego zmianą chorobową oraz skręcona w stronę przeciwną.

- Zniekształcenie w układzie kostnym czaszki.

- Asymetria twarzy - po stronie chorego mięśnia twarz rozwija się wolniej.

- Kompensacyjne zmiany w kręgosłupie szyjnym

- Zmiana napięcia mięśniowego tułowia oraz kończyn.

- Guzowate zgrubienie na mięśniu mostkowo-obojczykowo-sutkowym.

- Jednostronnie zmniejszony zakres ruchów głowy.

- Zwiększone napięcie mięśnia m-o-s.

- Obecność krwiaka (włókniaka) w obrębie mięśnia m-o-s.

- Stany zapalne węzłów chłonnych.

- Wady wzroku lub słuchu.

- Strukturalne zmiany kostne kręgów szyjnych.

- Krąg klinowy.

- Blok kostny kręgowy.

- Wady zgryzu w następstwie choroby.

- Skoliozy kompensacyjne.

 

Rozpoznanie i różnicowanie kręczu szyi 

Badanie fizykalne 

          Oglądając dziecko z kręczem szyi, można zauważyć różnego stopnia przechylenie głowy do boku z jednoczesną rotacją w stronę przeciwną, uniesienie barku po stronie wady, zniekształcenie i asymetrię czaszki, zmniejszenie połowy twarzy po stronie kręczu. Palpacyjnie można stwierdzić wyraźne zgrubienie na przebiegu mięśnia m-o-s po stronie chorej (kręcz mięśniowy). 

          U dzieci z wrodzonym kręczem szyi stwierdza się często współistniejące schorzenia kostno-mięśniowe. Najczęstsze to rozwojowa dysplazja stawu biodrowego (7%), podwichnięcie kręgów C1–C2, śródstopie przywiedzione, stopy końsko-szpotawe lub płaskogłowie. 

 

Badania obrazowe 

U dziecka z podejrzeniem wrodzonego kręczu szyi należy przeprowadzić następującą diagnostykę obrazową : 

—  Badanie ultrasonograficzne mięśni szyi – pozwala na potwierdzenie obecności ewentualnego krwiaka lub włókniaka, określenie jego wielkości i umiejscowienia. 

—  Badanie elektromiograficzne z badaniem przewodnictwa nerwowo-mięśniowego – umożliwia ocenę aktywności elektrycznej mięśni m-o-s i pozostałych mięśni szyi, napięcia mięśni, stopnia ich ewentualnej dysfunkcji i przewodzenia stymulowanych impulsów nerwowych przez badane mięśnie.

—  Badanie radiologiczne odcinka szyjnego kręgosłupa – pozwala potwierdzić lub wykluczyć wady kręgosłupa szyjnego oraz przeprowadzić różnicowanie z innymi postaciami kręczu. Radiogramy są zazwyczaj wykonywane w trzech projekcjach: bocznej, przednio-tylnej oraz przednio-tylnej celowanej na kręgi C1 i C2. Ze względu na niski poziom uwapnienia kręgosłupa u dzieci, zdjęcia są trudne w interpretacji, a ewentualne wady mogą wymagać dokładniejszego zobrazowania metodą rezonansu magnetycznego (MRI) oraz radiogramów czynnościowych mających uwidocznić możliwą niestabilność kręgosłupa szyjnego.

 

Różnicowanie różnych typów kręczu szyi 

          W przypadku wrodzonego kręczu szyi pochodzenia mięśniowego palpacyjnie i w badaniu ultrasonograficznym można zaobserwować krwiak lub włókniak na przebiegu mięśnia m-o-s, które nie występują w innych postaciach choroby. Radiogramy pokazują strukturalne zmiany kostne występujące tylko we wrodzonym kręczu szyi pochodzenia kostnego. Brak zmian w mięśniach i kręgach może wskazywać na kręcz szyi nabyty, należy wtedy poszukiwać przyczyny pierwotnej.

 

Leczenie kręczu szyi 

          Podstawą leczenia jest właściwe rozpoznanie rodzaju kręczu oraz indywidualne, interdyscyplinarne podejście do każdego pacjenta. Leczenie zazwyczaj składa się z kilku etapów: leczenia farmakologicznego i fizjoterapii, a w przypadkach niepowodzenia tych metod – leczenia chirurgicznego. 

          W przypadku kręczu szyi nabytego najważniejsze jest prawidłowe rozpoznanie pierwotnej przyczyny choroby i jak najszybsze wdrożenie skutecznego leczenia w celu zminimalizowania następstw spowodowanych przymusowym ustawieniem głowy i szyi, oraz wyeliminowanie lub zminimalizowanie bólu towarzyszącego niektórym zaburzeniom. W badanej przez Petronica i wsp. grupie dzieci, chłopcy wymagali dłuższego czasu rehabilitacji, lecz wykazywali minimalnie lepsze wyniki leczenia. 

 

Leczenie zachowawcze 

          Leczenie zachowawcze powinno być wdrożone od razu po zauważeniu nie- prawidłowego ustawienia głowy dziecka, nawet jeżeli dotyczy to noworodka. Wcześnie rozpoczęte leczenie może zapobiec powstawaniu wtórnych deformacji czaszki, twarzy i kręgosłupa szyjnego. Celem leczenia jest wydłużenie nieprawidłowo napiętego, skróconego mięśnia m-o-s, przywrócenie symetrycznego ustawienia głowy i szyi oraz nauka kontrolowania i utrzymywania przez dziecko tego ustawienia czy to w pozycji pionowej, czy w leżącej. 

          Leczenie kręczu szyi pochodzenia kostnego należy zacząć jak najwcześniej. Początkowo stosuje się długotrwałe (ok. 6 tygodni) opatrunki korekcyjne gipsowe lub analogiczne aparaty korekcyjne obejmujące głowę, szyję i tułów, a następnie ćwiczenia bierne i czynne utrwalające uzyskane prawidłowe ustawienie głowy i szyi. 

UŁOŻENIE I POZYCJA CIAŁA DZIECKA Z KRĘCZEM SZYI 

          W przypadku wrodzonego kręczu szyi pochodzenia mięśniowego najskuteczniejsze jest zazwyczaj leczenie usprawniające. Jest ono szczególnie efektywne, jeśli rozpocznie się już w pierwszym miesiącu życia dziecka. Rodzice powinni również otrzymać szczegółowy instruktaż dotyczący pielęgnacji i postępowania z dzieckiem w domu. Bardzo ważnym elementem dobrze prowadzonej terapii są prawidłowo dobrane zestawy ćwiczeń. Dziecko z kręczem szyi powinno być jak najczęściej prowokowane do odwracania głowy w stronę przykurczonego mięśnia. Należy zalecić rodzicom układanie dziecka w łóżeczku tak, aby zdrowa strona głowy i twarzy zwrócona była do ściany. Bodźce dochodzące do uszu dziecka od strony pokoju będą je pobudzać i mobilizować do pokonania oporu i odwrócenia głowy w stronę kręczu. Uwzględniając zalecenia neurorozwojowych metod rehabilitacyjnych, należy po kilku dniach ustawić łóżeczko zagłówkiem do ściany, aby umożliwić dostęp do dziecka z obu stron. Bardzo ważne jest, aby nie układać dziecka na plecach z poduszką pod głową. Prawidłową pozycją do spania powinno być ułożenie dziecka na plecach z głową umieszczoną między woreczkami wypełnionymi piaskiem lub innymi przedmiotami, które stabilizują barki i uniemożliwiają unoszenie ich do góry. W przypadku leżenia na brzuchu podkładanie wałka pod klatkę piersiową (umożliwiające wysokie unoszenie i odchylanie głowy do tyłu) powoduje przyjmowanie nieprawidłowej pozycji. Podczas karmienia dziecka pierś bądź butelkę należy podawać od strony o nieprawidłowym napięciu. Niewłaściwym postępowaniem jest sadzanie dziecka podpartego poduszkami. Podczas codziennych aktywności należy zwrócić uwagę na prawidłowe podnoszenie i noszenie dziecka. Niewskazane jest noszenie dziecka w pozycji pionowej. Zalecane jest ułożenie go na boku przeciwnym do kręczu oraz oparcie główki na przedramieniu osoby noszącej dziecko. 

 

REHABILITACJA DZIECKA Z KRĘCZEM SZYI 

Rehabilitacja wrodzonego kręczu szyi pochodzenia mięśniowego składa się z kilku elementów. 

— Ćwiczenia relaksująco-redresujące 

          Celem ćwiczeń jest wydłużenie nieprawidłowo napiętego mięśnia m-o-s oraz osiągnięcie jak najlepszej jego elastyczności. Przed przystąpieniem do ćwiczeń bardzo ważne jest przygotowanie pacjenta poprzez rozgrzanie tkanek miękkich. W tym celu stosuje się miejscowe ciepłolecznictwo, np. przy użyciu lampy Sollux. Jej działanie powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwiększenie przepływu krwi, chłonki, dostarczenie większej ilości tlenu i substancji energetycznych do tkanek. Poprzez poprawę trofiki zwiększa się rozciągliwość tkanki łącznej oraz mięśni. W profilaktyce domowej w celu rozgrzania tkanek przed ćwiczeniami można zastosować kompresy rozgrzewające. Po wstępnym rozgrzaniu tkanek wykonywany jest masaż mięśnia m-o-s. Polega on na delikatnym głaskaniu, rozcieraniu między palcami oraz ugniataniu przykurczonego mięśnia. Masaż należy wykonywać z dużą ostrożnością. W przypadku niemowląt najlepszą pozycją wyjściową do masażu jest ułożenie na plecach z barkami ustabilizowanymi przez rodzica. U dzieci starszych możliwe jest wykonywanie masażu w pozycji siedzącej ze skrętem głowy w stronę przeciwną do masowanego miejsca. Zabieg powinien być przeprowadzony zarówno po stronie chorej, jak i zdrowej. W końcowej fazie wykonuje się masaż punktowy. Ćwiczenia powinny być wykonywane systematycznie i precyzyjnie. Wydłużenie mięśnia możliwe jest dzięki zastosowaniu ruchów biernych oraz ćwiczeń rotacyjno-redresyjnych według Karskiego. Początkowo ćwiczenia wykonuje terapeuta, z czasem również rodzice zostają włączeni do wykonywania zadań z dzieckiem w domu w celu zwiększenia częstotliwości i skuteczności terapii. Pozycją wyjściową do ćwiczeń jest ułożenie na plecach z ustabilizowanymi barkami. Ruchy hiperkorekcyjne wykonuje się, chwytając za główkę dziecka i zbliżając ją do barku po stronie zdrowej. Ćwiczenia wykonuje się przez około 15 minut, kilka razy dziennie. W przypadku dzieci starszych możliwe jest wykorzystanie ćwiczeń czynnych bądź czynno-biernych podczas zabawy. 

 

— Terapia neurorozwojowa NDT-Bobath (ang. NDT: neuro-developmental treatment)

          Ważną składową rehabilitacji jest zastosowanie neurorozwojowych i neurofizjologicznych metod usprawniania. Terapia NDT-Bobath pomaga wyrównać asymetrię ciała oraz siły mięśniowej w obrębie szyi, tułowia i miednicy. Metoda ta jest stosowana u niemowląt, wcześniaków i dzieci starszych z zespołami neurologicznymi, genetycznymi, ortopedycznymi oraz z opóźnieniem rozwoju. Polega na pomocy dziecku we wszechstronnym rozwoju, aby mogło uzyskać nie- zależność lub w pełni wykorzystać swoje możliwości. Zaburzenia i niewłaściwe rozłożenie napięcia mięśni powodują powstanie nieprawidłowych wzorców ruchowych, co wywołuje nieodpowiednie odczuwanie własnego ciała oraz ruchu. Główne zasady terapii to hamowanie nieprawidłowych odruchów, wpływanie na zmniejszenie nadmiernego napięcia mięśniowego, wyzwalanie ruchów najbardziej zbliżonych do prawidłowych oraz wykorzystanie i utrwalanie zdobytych już umiejętności w czynnościach dnia codziennego. 

Terapia NDT-Bobath opiera się na bardzo dokładnej ocenie aktywności ruchowej dziecka, która odnosi się do jego prawidłowego rozwoju. Po rozpoznaniu nieprawidłowości oraz odchyleń od rozwoju prawidłowego terapeuta dobiera odpowiednie ćwiczenia w pozycjach ułożeniowych. Terapeuta poprzez ułożenie swoich rąk na punktach kluczowych (tj. obręczy barkowej, głowie, miednicy) wyzwala u dziecka prawidłowy wzorzec ruchu, co powoduje stymulowanie do prawidłowego rozwoju. Uczy się również rodziców pewnych ćwiczeń, ich realizacja w domu ma na celu doprowadzenie dziecka do prawidłowego wykonywania czynności dnia codziennego, takich jak siadanie, wstawanie, obroty na boki. 

 

— Terapia metodą Vojty 

          Metoda ta bazuje na reakcjach odruchowych, czyli automatycznych, które zależą od prawidłowej funkcji ośrodkowego układu nerwowego. Jeżeli praca układu jest zaburzona, powstaje wzorzec nieprawidłowy. Rehabilitacja metodą Vojty polega na drażnieniu mięśni i zakończeń nerwowych, które wyzwalają od- ruchy prawidłowe będące składową normalnej czynności. W przypadku pacjentów z kręczem następuje normalizacja napięcia mięśnia m-o-s, co powoduje poprawę motoryki ogólnej dziecka. Jest to druga, bardzo ważna metoda rehabilitacji dzieci, która opiera się na dokładnej diagnostyce poprzez ocenę idealnego rozwoju ruchowego, odruchów pierwotnych oraz reakcji ułożeniowych dziecka w przestrzeni. Na tej podstawie terapeuta poszukuje głównego miejsca w ciele dziecka odpowiedzialnego za zaburzenie (w odniesieniu do kręgosłupa dziecka) i na tej podstawie dobiera odpowiednie ćwiczenia oraz pozycje ułożeniowe. Ćwiczenie odbywa się poprzez ucisk specjalnych stref wyzwalania na ciele dziecka (punkty motoryczne w mięśniach), które mają wywołać pewne mechanizmy ruchowe prawidłowe dla każdego zdrowego dziecka. Terapeuta poprzez zmianę kierunku nacisku punktu oraz ułożenia ciała dziecka ma za zadanie wyzwolić te mechanizmy. Terapeuta stymuluje dziecko do prawidłowych oczekiwanych wzorców ruchowych oraz dobiera ćwiczenia dla rodziców nadzorując postępy w terapii. 

 

— Plastrowanie dynamiczne (ang. kinesiology taping, kinesiotaping) 

          Kinesiotaping to metoda polegająca na oklejaniu wybranych części ciała specjalnie do tego przeznaczonymi plastrami. Są one stworzone z bawełny i kleju akrylowego. Zadaniem taśmy jest delikatne uniesienie skóry, przez co zwiększa się przestrzeń między nią a mięśniem. Prawidłowo naklejone taśmy wpływają na redukcję napięcia mięśniowego oraz bólu. 

          Plastrowanie dynamiczne jest coraz częściej stosowaną techniką w rehabilitacji kręczu szyi pochodzenia mięśniowego. Na mięśniu m-o-s umieszcza się specjalną aplikację plastrową mającą na celu odciągnięcie powięzi, odciążenie mięśnia oraz jego rozluźnienie. Najlepsze rezultaty uzyskuje się poprzez zastosowanie taśm po rozgrzaniu i rozciągnięciu mięśnia ćwiczeniami. Takie działanie pozwala na utrwalenie uzyskanych efektów. Zaletą metody jest możliwość pozostawienia taśm na skórze dziecka przez 24 godziny, dzięki czemu uzyskuje się całodobową kontynuację terapii. 

 

— Terapia Integracji Sensorycznej 

          Terapia ma na celu przywrócenie prawidłowej reakcji na sygnały zmysłowe, przez co polepsza się codzienne funkcjonowanie dziecka. W przypadku kręczu szyi u starszego dziecka (powyżej drugiego roku życia) zastosowanie Terapii Integracji Sensorycznej wpływa na poprawę napięcia mięśni szyi oraz całego ciała poprzez użycie hamaków, podwieszek oraz ćwiczeń rozluźniających. 

 

Leczenie zabiegowe i operacyjne:

TOKSYNA BOTULINOWA (BOTOKS) 

          W trudnych przypadkach, kiedy kręcz mięśniowy nie ustępuje po 6–8 miesiącach rehabilitacji, można podjąć próbę leczenia za pomocą wstrzyknięć toksyny botulinowej do mięśnia m-o-s. Toksyna ta jest wytwarzana przez bakterie Gram-dodatnie – laseczki jadu kiełbasianego. W dawkach terapeutycznych jest ona bardzo bezpieczną metodą skutkującą zniesieniem napięcia i skurczu mięśnia. Efekty wstrzyknięcia są widoczne po około dwóch tygodniach, ale jej działanie utrzymuje się przez okres trzech miesięcy. Odstępy pomiędzy kolejnymi wstrzyknięciami powinny wynosić co najmniej 10 tygodni. Objawy uboczne po wstrzyknięciu toksyny występują często, ale są łagodne. Należy do nich ból szyi po zabiegu oraz objawy grypopodobne. Zastosowanie toksyny botulinowej poprawia zakres ruchu i pozycję głowy w części przypadków opornych na rehabilitację, co pozwala uniknąć leczenia chirurgicznego. Wstrzyknięcia toksyny mogą wykonywać jedynie przeszkoleni lekarze specjaliści. 

 

MIOTOMIA CHIRURGICZNA 

          W nielicznych przypadkach (poniżej 10%) kręczu szyi pochodzenia mięśniowego, nieustępujących po rehabilitacji i ostrzykiwaniu botoksem, konieczne jest zastosowanie leczenia operacyjnego. Wykonuje się miotomię chorego mięśnia m-o-s w znieczuleniu ogólnym. Zabieg polega na przecięciu wszystkich trzech przyczepów mięśnia m-o-s. Decyzja o leczeniu operacyjnym powinna być podjęta przed ukończeniem przez dziecko pierwszego roku życia. Niepodjęcie leczenia powoduje dalsze stopniowe nasilenie zaburzeń i pogłębianie asymetrii głowy i twarzy oraz utrwalenie kompensacyjnych skrzywień kręgosłupa. Po operacji zalecane było unieruchomienie w opatrunku gipsowym na okres sześciu tygodni, obecnie jednak coraz częściej zamiast unieruchomienia stosuje się intensywne usprawnianie pooperacyjne. 

 

OPERACJE KRĘGOSŁUPA SZYJNEGO 

          Ze względu na bliskie sąsiedztwo ośrodka oddechowego w rdzeniu przedłużonym, leczenie operacyjne pacjentów z wrodzonym kręczem kostnym stosowane jest w ostateczności, kiedy rehabilitacja nie przynosi zamierzonych efektów. W przypadku wystąpienia niestabilności kręgosłupa mogącej prowadzić do ucisku rdzenia przedłużonego wykonuje się spondylodezę tylną kręgosłupa szyjnego. Zabieg ten polega na wytworzeniu bloku kostnego trzonów kręgów szyjnych, którego zadaniem jest wyeliminowanie ruchomości segmentarnej kręgosłupa oraz korekcja deformacji. Tego typu zabiegi wykonuje się w wyspecjalizowanych ośrodkach neurochirurgii i ortopedii dziecięcej. 

 

Wyniki leczenia i rokowanie 

          Każdy przypadek kręczu szyi należy rozpatrywać indywidualnie. Leczenie powinno być interdyscyplinarne oraz ukierunkowane na potrzeby i możliwości chorego dziecka. Najlepsze wyniki można uzyskać, rozpoczynając rehabilitację już u noworodka. Z uwagi na szybkość postępowania deformacji twarzy, czaszki oraz całego układu kostno-mięśniowego zaleca się podjęcie intensywnej rehabilitacji od razu po przeprowadzeniu badań różnicujących i ustaleniu rodzaju kręczu szyi. Im później rozpoczęta rehabilitacja, tym mniejsza jej skuteczność!. 

          W oparciu o dostępne piśmiennictwo można stwierdzić, że leczenie chirurgiczne wymagane jest jedynie w niewielkim odsetku przypadków – poniżej 10%. Wśród dzieci z ciężką postacią kręczu szyi pochodzenie mięśniowego leczenia operacyjnego wymagało około 8% przypadków, natomiast u dzieci ze stwierdzoną postacią łagodną jedynie 3% pacjentów. 

           Przeprowadzenie operacji w późniejszym wieku, tj. po 5 roku życia, nie wpływa już na cofnięcie się utrwalonych zmian, np. asymetrii twarzy. Najważniejszym czynnikiem rokowniczym leczenia w przypadku kręczu szyi jest wiek pacjenta w momencie rozpoczęcia leczenia. 

 

Podsumowanie 

          Kręcz szyi jest schorzeniem wrodzonym lub nabytym. Każdy z trzech omówionych rodzajów kręczu może prowadzić do zmian w napięciu mięśniowym tułowia i kończyn, powstania deformacji twarzy i czaszki oraz kompensacyjnych skolioz kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego. Leczeniem z wyboru powinna być indywidualnie dobrana rehabilitacja z terapią neurorozwojową prowadzona od okresu noworodkowego. Po 6–8 miesiącach nieskutecznej rehabilitacji kwalifikuje się pacjenta do ostrzykiwania toksyną botulinową oraz leczenia operacyjnego.