Odnowa biologiczna w obecnych czasach stała się powszechną metodą wspomagania regeneracji naszego organizmu, który ciągle narażony jest na uszkodzenia i kontuzje. Zawodnicy podczas treningów ulegają rozmaitym kontuzjom i urazom, w wyniku czego spada ich kondycja fizyczna. Aby przyśpieszyć proces regeneracji stosuje się różne metody leczenia medycznego i biologicznego. Odnowa biologiczna w większości opiera się na termoterapii, w której stosuje się tylko bodźce naturalne tj.: sauna, łaźnie, zabiegi ogrzewające oraz zabiegi oziębiające, hydroterapia i krioterapia.

           Rozwój nauk medycznych i postęp cywilizacji znacząco wpływa na wydłużenie życia człowieka jak również na poprawę jakości jego życia. Zainteresowanie naukowców wiąże się z holistycznym podejściem do zdrowia, które przez naukowców określane jest dobrostanem fizycznym, psychicznym i społecznym. W nowoczesnych ośrodkach odnowy biologicznej poszukuje się sposobów na szybką rewitalizację oraz polepszenie sprawności i wydolności organizmu. Odnowa biologiczna postrzegana jest miedzy innymi jako sposób przywracania utraconych funkcji u sportowców w celu szybszego odzyskania formy.

         Odnowa biologiczna w obecnych czasach stała się powszechną metodą wspomagania regeneracji naszego organizmu, który ciągle narażony jest na uszkodzenia i kontuzje. Dzięki tym korzystnym aspektom odnowa biologiczna znalazła ogromne zastosowanie w sporcie. Zawodnicy podczas treningów ulegają rozmaitym kontuzjom i urazom, w wyniku czego spada ich kondycja fizyczna. Aby przyśpieszyć proces regeneracji stosuje się różne metody leczenia medycznego i biologicznego. Jednak oprócz właściwości leczniczych odnowa biologiczna ma zastosowanie w profilaktyce. Sportowcy systematycznie korzystają z zabiegów odnowy biologicznej aby polepszyć swój stan zdrowia fizycznego i psychicznego co prowadzi do osiągnięcia lepszych wyników w swojej dziedzinie sportowej. Odnowa biologiczna w większości opiera się na termoterapii, w której stosuje się tylko bodźce naturalne. Są to sauna, łaźnie, zabiegi ogrzewające oraz zabiegi oziębiające, hydroterapia i krioterapia.

SAUNA 

          Organizm człowieka należy do stałocieplnych, co oznacza, ze jego temperatura wewnętrzna w warunkach fizjologicznych jest utrzymywana na stałym poziomie ok. 37°C, niezależnie od temperatury otoczenia. Regulacja temperatury ciała odbywa się przy udziale mechanizmów nerwowych jak i hormonalnych. Organizm sam wytwarza ciepło cały czas, ale również w sposób ciągły go traci przede wszystkim przez skórę, płuca i przez promieniowanie. Między organizmem a otoczeniem ciepło przenoszone jest w obu kierunkach poprzez parowanie, promieniowanie, konwekcję oraz przewodzenie. Aby utrzymać stała temperaturę w której mogą zachodzić niezbędne dla życia przemiany biochemiczne konieczne jest sprawne działanie ośrodków termoregulacyjnych. Składają się na nie termoreceptory zarówno zimna jak i ciepła. Są one rozmieszczone zarówno powierzchownie (skóra) jak i głęboko (OUN). Gorące powietrze w saunie oddziałuje na dwie duże powierzchnie ciała ludzkiego – skórę i narząd oddechowy. Powoduje to wzrost temperatury ciała od 38°C do 39°C. W tych warunkach zostaje zachwiana równowaga pomiędzy wytwarzaniem a oddawaniem ciepła przez ustrój co prowadzi do przegrzania organizmu. Jeżeli nie przeprowadzi się ochładzania temperatura taka może się utrzymywać do półtorej godziny.

          Sauna sucha (fińska) jest zabiegiem ciepłoleczniczym, stosowanym na całym świecie ze względu na wszechstronne oddziaływanie na organizm człowieka. Umiejętnie stosowana, znajduje zastosowanie w sportowej odnowie biologicznej, rekreacji i terapii. Kąpiel w saunie stanowi swoiste połączenie zabiegu przegrzewania ciała przy zastosowaniu gorącego, suchego powietrza z okresowym, krótkim oddziaływaniem dużej wilgotności i dużego natężenia pola elektrycznego z następującym po nim zabiegiem ochładzania ciała za pomocą kąpieli powietrznej oraz zimnych zabiegów wodoleczniczych. Pomieszczenie sauny rozgrzewa się do temperatury ok. 95ºC. Temperaturę dostosowuje się w zależności od stanu i możliwości termoregulacyjnych osoby poddawanej zabiegowi. Wilgotność w pomieszczeniu wynosi ok. 10%. Efekt cieplny powoduje zwiększenie wilgotności powietrza, co osiąga się dzięki polewaniu 0,25–0,75 L wody tzw. ogniska sauny, którym są rozgrzane kamienie. Polewanie wodą kamieni ogniska powoduje uderzenie pary wodnej. Wykonywanie w czasie sauny ręcznego masażu własnego ciała lub chłostanie gałązkami wierzbowymi lub brzozowymi zwiększa odczyn ze strony naczyń krwionośnych. W saunie można przebywać kilkanaście minut. Po zabiegu należy zastosować kąpiel letnią lub natrysk. Cykl należy powtórzyć 2–3‑krotnie.

          W kabinie Infrared, czyli saunie na podczerwień, temperaturę 40–65ºC uzyskuje się dzięki promiennikom emitującym promienie podczerwone. Wykorzystuje się tu energię promieniowania do penetrowania tkanek ciała do głębokości ponad 4 cm. Niższy zakres ciepła jest bezpieczniejszy dla tych osób, które niepokoją się o czynniki ryzyka dla układu sercowo-naczyniowego, na który ujemny wpływ mogą mieć wyższe temperatury spotykane w saunach wysokotemperaturowych. Dzięki niższej wilgotności powietrza łatwiej jest oddychać.

          Ogólne działanie sauny polega na pobudzeniu gruczołów dokrewnych i stymulacji układu odpornościowego, regulacji pracy autonomicznego układu nerwowego, rozluźnieniu napiętych mięśni, zrostów i poprawie ruchomości stawów. Sauna powoduje oczyszczenie skóry ze złuszczającego się nabłonka i pobudza gruczoły potowe oraz warstwę rozrodczą naskórka. Następuje wzrost ukrwienia i przemiany materii w mięśniach oraz zwiększenie ich siły. Odprężenie, hartowanie, wypoczynek oraz podnoszenie odporności organizmu to najważniejsze cele dla wszystkich korzystających z kąpieli w saunie. Przeciwwskazania do zabiegu sauny to między innymi: stan po zawale serca, choroba wieńcowa serca, ostre infekcje, choroby gorączkowe, gruźlica, nowotwory oraz choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy.

           Chorąży i Kwaśny badali wpływ sauny na zachowanie się tętna i ciśnienia krwi u osób o różnym stopniu wytrenowania. 30 osób podzielono na 3 grupy: wytrenowanych, średnio-wytrenowanych i nietrenujących. Po wejściu do sauny przegrzanie trwało 10 minut, po nim następowała 5 minutowa faza ochładzania. Cykle przegrzewania powtarzano trzykrotnie przy każdym wejściu polecano usiąść badanym na wyższej ławce. Temperatura w saunie wynosiła 83°C, wilgotność wahała się od 12% do 14%. W pomieszczeniu służącym do ochładzania temperatura powietrza wynosiła 18°C a temperatura wody pod prysznicem 14 – 15°C. We wszystkich grupach stwierdzono statystycznie znamienny wzrost tętna przed schłodzeniem, przy czym był on tym bardziej widoczny im mieliśmy do czynienia z grupą osób mniej wytrenowanych. Po schłodzeniu oraz po godzinnym wypoczynku tętno we wszystkich grupach wróciło do normy. Ciśnienie krwi, statystycznie znamiennie wzrosło przed schłodzeniem u wytrenowanych, natomiast w pozostałych grupach zarówno skurczowe jak i rozkurczowe nie zmieniło się statystycznie znamiennie, nie mniej zaobserwowano tendencje do jego wzrostu. Ciekawie zachowywała się waga ciała. Otóż we wszystkich grupach stwierdzono jej obniżenie, ale jedynie w grupie średnio wytrenowanych i nietrenujących zmiany te były statystycznie znamienne. Natomiast w grupie wytrenowanych kierunek zmian był taki sam, jednak nie był on statystycznie znamienny.

          Badania przeprowadzone przez Trojanowską ukazują podobne wyniki. Analiza przeprowadzonych badań na grupie 74 mężczyzn, wskazuje na to, iż masa ciała badanych obniżyła się po każdym wejściu do sauny. Co najważniejsze, największy spadek zauważono po trzecim wyjściu z kabiny sauny, różnica ta wynosiła średnio 0,514 kg, rezultaty tych parametrach statystycznie istotne. Zabiegi w saunie fińskiej przeprowadzone w godzinach rannych istotnie przyczyniają się do optymalizacji parametrów takich jak: masa ciała, BMI – wskaźnika wagowo- wzrostowego, oraz TBW – zawartości całkowitej masa wody w organizmie (kg), FAT% – procent tłuszczu w organizmie, te wyniki są statystycznie istotne. Stwierdzono, że zabiegi sauny fińskiej prowadzone w godzinach rannych i na czczo korzystnie wpływają na organizm człowieka.

KRIOTERAPIA OGÓLNA 

          Stosowanie zimna w utrzymaniu zdrowia i leczeniu chorób znane było od tysięcy lat. Hipotermię dla zmniejszenia bólu, krwawienia i obrzęków zalecał już Hipokrates. Zastosowanie niskich temperatur w fizjoterapii i odnowie biologicznej jest bardzo szerokie. Zabiegi krioterapeutyczne prowadzone są w dwojaki sposób – miejscowo i ogólnie. Działanie miejscowe polega na stosowaniu zimnego powietrza, dwutlenku węgla lub ciekłego azotu w celu schłodzenia określonego obszaru poddawanego terapii. Krioterapia ogólna polega na poddaniu całego ciała przez kilka minut, również niskich temperatur sięgających nawet - 160°C, wywołując stres fizjologiczny. Tak niskie temperatury wywołują natychmiastową reakcję obronną organizmu. W początkowej fazie powodując skurcz naczyń krwionośnych i mięśni, spowolnienie przepływu krwi i przemiany materii, po czym organizm, broniąc się przed zimnem, gwałtownie rozszerza naczynia krwionośne i zwiększa przepływ krwi. Skutkiem takiej reakcji organizmu jest zwiększony dopływ do komórek składników odżywczych i tlenu, a także substancji przeciwzapalnych. W rezultacie zmniejszeniu ulega ból, stan zapalny, szybciej regenerują się tkanki. Mięśnie ulegają rozluźnieniu, przyspiesza się przemiana materii, a układ odpornościowy pracuje na wysokich obrotach.

          Niskie temperatury są szeroko stosowane w leczeniu wszelkiego rodzaju urazach sportowych. Wspomagają rehabilitację po zabiegach a także ograniczają uszkodzenia wtórne tkanek Niebagatelną rolę odgrywa też wpływ krioterapii na wysiłek fizyczny oraz na możliwość kilkukrotnej intensyfikacji usprawniania dysfunkcji i wydłużania tego procesu. Hagner i wsp. badali wpływ krioterapii ogólnoustrojowej na wybrane parametry próby wysiłkowej. Oceniano poziom obciążenia wysiłkiem wg skali Borge’a, czas trwania próby wysiłkowej, prędkość i kąt nachylenia bieżni a także poziom obciążenia. Badana grupa składała się z 10 osób (5 kobiet i 5 mężczyzn), w wieku od lat 18 do 51. Badani zostali poddani dwukrotnie próbie wysiłkowej na bieżni ruchomej wg protokołu Bruce’a zmodyfikowanego dla sportowców. Pierwsze badanie wykonano przed serią kriostymulacji ogólnoustrojowej, drugą po jej zakończeniu. Seria krioterapii składała się z 20 wejść. Analiza wyników wykazała, że zastosowanie krioterapii ogólnoustrojowej ma pozytywny wpływ na wybrane parametry próby wysiłkowej. Należałoby jednak przeprowadzić badania stwierdzające wpływ poszczególnych przedziałów temperatur jak i różnych długości cyklów zabiegowych na dane parametry. Celem badań wykonanych w Warszawie przez Łuczak i Michalika była ocena wpływu temperatury kriogenicznej -110°C na cechy motoryczne człowieka: gibkość, równowagę, szybkość ruchów kończyn górnych oraz siłę dynamiczną mięśni brzucha. Grupę badaną stanowiło 100 mężczyzn pracujących w jednostkach specjalnych w wieku 25-35 lat (średnio 30,01±2,87). Dokonano losowego podziału na grupę testową (A) i kontrolną (K). Grupa A otrzymała serię 10 zabiegów w temperaturze -110°C, po 2 minuty każdy. Wszyscy badani ćwiczyli 20 minut na ergometrze stacjonarnym. Przed i po zakończeniu obserwacji oceniano sprawność fizyczną, wybrano cechy opisane w systemie Health-Related Fitness. Wyniki pokazały, że zabiegi w temperaturze -110°C wpływają pozytywnie na większość badanych cech motorycznych – gibkość, szybkość ruchów kończyn górnych i siłę dynamiczną mięśni brzucha. Parametry równowagi, mierzonej czasem utrzymania pozycji równoważnej na obu kończynach dolnych, nie zmieniały się po zabiegach w temperaturze -110°C. Temperatura kriogeniczna -110°C wywołuje określone zmiany kliniczne, powinna więc być nadal stosowana. Należy prowadzić dalsze badania celem ustalenia standardu postępowania w określonych jednostkach chorobowych oraz zasad wykorzystania krioterapii w medycynie sportowej. Innym aspektem stosowania krioterapii ogólnoustrojowej jest odnowa biologiczna u sportowców. Autorzy wykazują stymulujący wpływ niskich temperatur na parametry hormonalne oraz poziom katecholamin. Część badaczy podkreśla silnie modulujący wpływ krioterapii na parametry biochemiczne krwi oraz poziom wybranych hormonów u osób uprawiających sport, natomiast inni autorzy podkreślają krótkotrwałość takiego efektu. W kolejnych badaniach oceniano zachowanie się stężeń wybranych hormonów steroidowych u zawodników wyczynowo uprawiających piłkę nożną. Przebadano 22 piłkarzy poddawanych w ramach odnowy biologicznej cyklowi 10 zabiegów krioterapii ogólnej. Wyniki pokazały znamienne obniżenie stężenia testosteronu i estradiolu w surowicy krwi, bez wpływu na stężenia LH oraz DHEA-S. Analiza wyników pokazała, że stosowanie krioterapii ogólnoustrojowej znacząco zwiększają stosunek stężeń testosteronu do estradiolu u badanych zawodników. 

          Badania dotyczące wpływu kriostymulacji ogólnoustrojowej na enzymatyczną barierę antyoksydacyjną organizmu potwierdzają zasadność stosowania zabiegów kriogenicznych w odnowie biologicznej. Eksperyment przeprowadzono na 19 kajakarzach polskiej kadry olimpijskiej, których poddano dziesięciodniowemu cyklowi treningowemu z wykorzystaniem kriostymulacji. Sportowcy dwukrotnie w ciągu dnia korzystali z zabiegów w komorze kriogenicznej, gdzie każdorazowo przebywali przez trzy minuty w temperaturze od -120 °C do -140 °C. Wyniki badań sugerują, że wspomaganie treningu skrajnie niskimi temperaturami sprzyja zachowaniu równowagi pro oksydacyjnej – antyoksydacyjnej u kajakarzy. Zmniejsza ona wrażliwość sportowców na bodźce treningowe i redukuje ujemne skutki wysiłku fizycznego, co przyczynia się do uzyskania dobrych wyników sportowych.

          W początkowym okresie treningu kriostymulacja ogólnoustrojowa może być czynnikiem powodującym stabilizację błon komórkowych. Reasumując, krioterapia przyczynia się do zwiększenia zdolności antyoksydacyjnych organizmu, co z kolei ma duży wpływ na siłę mięśni i zdolność do wykonywania określonego wysiłku.

          Przyszłość stosowania krioterapii ogólnoustrojowej w medycynie sportowej wydaje się bardzo obiecująca. Pozwoli ona na prowadzenie intensywnego treningu sportowego, zmniejszy narażenie zawodników na kolejne kontuzje i pozwoli na osiąganie lepszych wyników bez naruszania homeostazy organizmu.

KĄPIELE PAROWE 

           Kąpiele parowe przeprowadza się w gorącym powietrzu wysyconym lub przesyconym parą wodną. W takich kąpielach organizm toleruje tylko temperatury w zakresie 40 - 50oC, ponieważ duża wilgotność powietrza utrudnia pocenie się i odprowadzanie wody z potu. Wykonuje się ją w specjalnie przystosowanym pomieszczeniu do którego doprowadza się parę wodną przez rury znajdujące się pod ławkami. Celem kąpieli parowych jest pobudzenie czynności skóry związanych z wydalaniem z organizmu odpadowych produktów przemiany materii i toksyn wytwarzanych przez procesy chorobowe. Kąpiel ta wywiera działanie ogólne na wszystkie narządy organizmu. Czas trwania zabiegu w łaźni parowej wynosi 15 – 30 minut. Po zakończeniu kąpieli stosuje się letni natrysk lub kąpiel. W czasie zabiegu można stosować rozcieranie ciała lub chłostanie gałązkami wierzbowymi w celu wzmożenia odczynu ze strony powierzchniowych naczyń krwionośnych. Wskazaniem do stosowania łaźni parowej są zaburzenia przemiany materii (otyłość), przewlekłe stany zapalne stawów i zapalenia okołostawowe oraz nerwobóle. Przeciwwskazaniem jest niewydolność krążenia, choroba nadciśnieniowa, stany wyniszczenia, skłonność do krwawień oraz stany chorobowe w okresie ostrym. 

HYDROMASAŻ 

          Masaż podwodny (hydromasaż) wykonuje się na ciele zanurzonej osoby, używając strumienia wody z węża pod ściśle dawkowanym ciśnieniem 2–4 atmosfer. Hydromasaż wykonuje się w specjalnie wyposażonych wannach. Odmianą masażu podwodnego jest masaż wirowy (wirówka). Taki masaż wykonuje się poprzez działanie wirującej wody na zanurzoną w niej kończynę. Masaż podwodny o bardzo skuteczna i nowoczesna odmiana masażu leczniczego o wszechstronnym zastosowaniu. Działa jak balsam na ciało, sprawiając, że wygląda ono młodo i zdrowo. Dużą zaletą masażu podwodnego jest możliwość masowania ciała mieszanką wody i powietrza, co w połączeniu z ciepłą kąpielą pozwala na osiągnięcie doskonałych rezultatów higienicznych i terapeutycznych. Ponadto hydromasaż dzięki termicznemu i hydrostatycznemu działaniu wody ma większą siłę oddziaływania niż masaż klasyczny.

          Hydromasaż działa bardzo korzystnie na skórę, uelastycznia ją i ujędrnia. Odpowiednio stosowany usuwa zmęczenie, regeneruje siły, uaktywnia wewnętrzne procesy metaboliczne, wpływa tonizująco na układ nerwowy i korzystnie na psychikę człowieka. 

KĄPIEL PEREŁKOWA 

          Polega na kąpieli w zwykłej wodzie do której przez specjalne dysze w dnie wanny doprowadzane są pęcherzyki powietrza. Drażnią one delikatnie skórę wywierając działanie o charakterze mikromasażu, przede wszystkim na zakończenia nerwów autonomicznych. Powodują ogólne odprężenie nerwowe. Kąpiele perełkowe wskazane są w stanach podniecenia nerwowego, lekkich chorobach organicznych i czynnościowych serca i układu krążenia, niezaawansowanej miażdżycy naczyń krwionośnych i bezsenności 

KĄPIELE WIROWE

          Jest to forma masażu podwodnego, która dotyczy zarówno kończyn górnych jak i dolnych. Są wykonywane w odpowiednich wannach wyposażonych w urządzenie wzbudzające ruch wirowy wody. Kąpiel wirową kończyn górnych i dolnych wykonuje się ok. 20-30 minut w wodzie o temperaturze ok. 35-40°C. Podczas takiej kąpieli dochodzi do zwiększonego przekrwienia kończyn, zmniejszenia obrzęku i zastoju krwi żylnej. Działają również przeciwbólowo i rozluźniająco napięcie mięśniowe.

MASAŻ 

          Masaż – to jeden z najstarszych, najbardziej znany i najczęściej stosowanych zabiegów fizjoterapeutycznych, który w klasycznej formie polega na wykonywaniu rękoma ruchów: głaskania, rozcierania, ugniatania, oklepywania, wibracji, wałkowania, zgodnie z przebiegiem mięśni, tkanek, naczyń krwionośnych i limfatycznych, od ich obwodu do serca. Masaż w zależności od rodzaju i zastosowania może mieć cele lecznicze, relaksujące, odchudzające czy pobudzające - zwiększające ukrwienie w pożądanej części ciała. Najczęściej stosowanym jest masaż klasyczny, manualny drenaż limfatyczny, sportowy, segmentarny, natryskowy (hydromasaż), wibracyjny. Występują jeszcze inne rodzaje masaży, które też mają swoje zastosowanie w sporcie i zabiegach terapeutycznych. Działanie zabiegu, jakim jest masaż polega na: przyspieszeniu krążenia krwi, powodując lepsze dotlenienie i odżywienie tkanek, przyspieszeniu krążenia limfy, czyli pobudzenie czynności gruczołów i przyspieszenie przemiany materii, działaniu przeciwzakrzepowym, miejscowym rozszerzeniu i pobudzeniu nieczynnych naczyń włosowatych, szybszym wchłanianiu obrzęków i wysięków

          Celem masażu sportowego jest jak najszybsze przygotowanie do ekstremalnego wysiłku sportowego, osiągniecie maksymalnych wyników sportowych, jak i usuniecie dużego zmęczenia organizmu po wysiłku fizycznym. Na skutek stosowania masażu sportowego dochodzi do usunięcia zakwasów, napięć mięśniowych bądź likwidacji powstałych kontuzji. Masaż sportowy jest integralnym elementem systemu odnowy biologicznej. Wykorzystywany jest jako środek pomocniczy w profesjonalnych programach treningowych. Pozwala lepiej przygotować ciało sportowca do wysiłku fizycznego. Zmniejsza ryzyko wystąpienia kontuzji. Masaż sportowy jest zalecany zarówno sportowcom zawodowym jak również powinni korzystać z niego sportowcy - amatorzy, dla osiągnięcia lepszych rezultatów i poprawy samopoczucia. Techniki masażu sportowego jako działanie terapeutyczne dostosowane są ściśle do uprawianej dyscypliny sportu.

          Jest wiele różnych podziałów masażu ręcznego. Najogólniej można wydzielić masaż bierny, którego celem jest przede wszystkim rozciągnięcie skurczonych lub obkurczonych tkanek (mięśni, ścięgien, więzadeł stawowych). Drugą grupę stanowi masaż czynny, dążący do wzmocnienia osłabionych lub będących w zaniku tkanek. Celem masażu sportowego jest usuwanie bólów i innych objawów przeciążenia aparatu ruchowego, przyspieszenie wypoczynku, a także przyczynienie się do wzrostu formy sportowej. 

Masaż sportowy możemy spotkać w kilku formach: 

- sportowy przed wysiłkowy - ma na celu przygotowanie organizmu do wysiłku sportowego, stosuje się go jako uzupełnienie rozgrzewki, ponieważ powoduje rozgrzanie stawów i ścięgien, rozluźnia mięśnie, podnosi elastyczność i efektywność mięśni; 

- sportowy między wysiłkowy - masaż wykonywany w przerwach miedzy wysiłkami podtrzymuje wysoką aktywność zawodnika w trakcie zawodów, masaż zaopatruje mięśnie w tlen i substancje odżywcze, usuwa toksyny, dzięki czemu mięśnie uzyskują większą zdolność do pracy i szybciej się regenerują; 

- sportowy powysiłkowy - ma na celu skrócenie czasu regeneracji organizmu po intensywnym i długotrwałym wysiłku. Jego głównym zadaniem jest usprawnienie krążenia krwi i limfy, a także zmniejszenie powysiłkowego napięcia mięśniowego. 

          Zastosowanie techniki izometrycznej w masażu sportowym wspomaga trening masy mięśniowej i ma na celu spowodowanie szybkiego przyrostu masy i siły mięśni, zabieg polega między innymi na oddziaływaniu na mięsień napięty izometrycznie. W celu osiągnięcia maksymalnej formy zawodnika i uzyskania najwyższych rezultatów sportowych, należy stosować specjalny harmonogram masażu sportowego. Wyróżniamy: masaż przedstartowy, masaż w okresie przygotowawczym do zawodów, masaż w okresie roztrenowania, czyli przerwy, masaż w gorączce przedstartowej, masaż w apatii przedstartowej, masaż miedzystartowy.

          Masaż powoduje poprawę odżywiania skóry i znajdujących się w niej gruczołów, zwiększenie elastyczności i sprężystości skóry, zwiększa elastyczność i wytrzymałość stawów i aparatu więzadłowego, zapobiega uszkodzeniom więzadeł w warunkach niskich temperatur, pobudza proprioceptory, co poprawia stabilizację i kontrolę ruchów w stawach. Wpływa bardzo dobrze na układ mięśniowy: obniża lub podwyższa napięcie mięśniowe, przyspiesza wydalanie produktów przemiany materii oraz utlenianie kwaśnych metabolitów (zmniejsza "zakwasy"), zwiększa zdolność mięśni do pracy – 5 minut masażu powoduje zwiększenie zdolności do pracy zmęczonego mięśnia 2-3 – krotnie (w porównaniu z biernym odpoczynkiem). Masaż ma również znamienny wpływ układ krążenia, nerwowy i oddechowy: ułatwia pracę serca przez zmniejszenie oporu krwi w tętnicach a zwiększenia odpływu krwi żylnej, rozszerza naczynia krwionośne i chłonne, co powoduje wzrost zaopatrzenia komórek w tlen i substancje odżywcze, może uspokajać lub pobudzać, oddziałuje na pracę narządów wewnętrznych poprzez autonomiczny układ nerwowy (podczas masażu przykręgosłupowego), korzystnie wpływa na czynność kończyn poprzez oddziaływania na nerwy rdzeniowe i sploty nerwowe (podczas masażu karku, grzbietu i odcinka lędźwiowo-krzyżowego), zwalnia częstość oddechu i zwiększa jego głębokość (poprzez techniki rozluźniające aplikowane w przestrzeniach międzyżebrowych i na klatce piersiowej) u zawodników zestresowanych startem a także przyspiesza oddychanie i zmniejsza jego głębokość (techniki pobudzające) u zawodników w "apatii przedstartowej".

          Stosunkowo młodą formą aktywności jest trening wibracyjny. Drgania pochodzące z wibrującego podestu przenoszą się na mięśnie i ścięgna. Pobudzają one włókna mięśniowe do silnego skurczu, takiego jaki pojawia się w intensywnym treningu siłowym. Trening taki można także stosować przy mięśniach rozluźnionych wtedy drgania działaniem przypominają masaż, a więc rozluźniają mięśnie. W wyniku stosowania systematycznego treningu wibracyjnego przede wszystkim obserwuje się wzrost siły i wytrzymałości mięśni. Poza tym drgania sprzyjają wzmocnieniu kości, a więc ruch ten przyczynia się do formowania tkanki kostnej, co jest niezwykle ważnym czynnikiem w profilaktyce przeciwko osteoporozie. Poza tym trening wpływa na lepsze ukrwienie i tym samym odżywienie struktur całego aparatu ruchu. Dzięki usprawnieniu krążenia natomiast cały organizm jest oczyszczony z toksyn, co bezpośrednio może się przyczynić do przyspieszenia metabolizmu.

          Hettinger i wsp. wykazali, że ekspozycja wibracji o częstotliwości 50 Hz i i przyspieszeniu 10 g przez 2-5 godzin dziennie zwiększa przekrój poprzeczny włókien mięśniowych i zmniejsza tkankę tłuszczową zawartą w mięśniach. 

             Bosco  przeprowadził badanie w którym 14 mężczyzn (w wieku 25 ± 4,6 lat) zostało poddanych wibracjom (5 serii, częstotliwość 26 Hz, amplituda 4 mm, przyspieszenie 17 g). przez kolejne 10 dni. Uczestnikom polecono stać na palcach obu nóg z kolanami zgiętymi pod kątem 100 st. Stwierdzono wzrost stężenia testosteronu (p=0,026) i hormonu wzrostu (p=0,014) oraz spadek kortyzolu (p=0,003) w surowicy krwi. Ponadto wzrosła siła prostowników kończyn dolnych (p=0,003), podczas gdy zapis EMG RMS tych mięśni zmniejszył się w porównaniu do wartości wyjściowych (p=0,008). Zaobserwowano również wzrost skuteczności skoku wzwyż (p = 0,001). We współczesnym sporcie zadania i potrzeby postępowania odnawiającego powinny obejmować współdziałanie z programem treningowym, optymalizację procesów wypoczynkowych (restytucja), profilaktykę i zmniejszanie skutków chorób powstałych w wyniku przeciążeń występujących w sporcie wyczynowym oraz usprawnianie po obrażeniach sportowych (rehabilitacja pourazowa). Właściwe wykorzystanie i dobór środków odnowy biologicznej zależą od indywidualnych cech zawodnika, a stosowanie się do poprawnej metodyki zabiegów decyduje o ich skuteczności.