Wstęp

Postawa ciała nawykowa zalicza się do rzeczywistej postawy człowieka. Zostaje zaburzona wskutek występowania różnych wadliwości w budowie czy chorobie. Występujące skrzywienie w postawie ciała człowieka należy do częstych zaburzeń w okresie wzrastania. Przypada ten okres na lata pomiędzy 9 a 11 rokiem życia. Stanowi problem we współczesnym społeczeństwie w leczeniu i zapobieganiu – występuje u ponad 60% badanej populacji dzieci i młodzieży. Proces wymaga indywidualnego leczenia.

Stwierdza się jej występowanie w populacji jako proces występujący z jednakową częstotliwością na co wskazują badania przesiewowe dzieci w wieku szkolnym. Z przeglądu badań w Polsce wynika, że u dzieci w wieku szkolnym częstość występowania różnorodnych nieprawidłowości postawy wynosi 17,8%, a w szkołach Europy Zachodniej 13,4%. Przeprowadzone badania w latach 1992 – 96 na 1800 uczniach w wieku siedmiu lat wykazały, że nadal wszelkiego rodzaju asymetrie, postawy skoliotyczne i skoliozy są na niezmiennym wysokim poziomie. Skolioza należy do chorób, której towarzyszą różne zmiany w narządzie ruchu.

W bardzo zaawansowanych skoliozach może stać się chorobą ogólnoustrojową, w której zaznaczają się zmiany w obrębie klatki piersiowej i tułowia. Zaznacza się w układzie oddechowym i krążenia a w tułowiu charakteryzuje się garbem żebrowym uwypuklającym łopatkę w odcinku piersiowym kręgosłupa najczęściej w prawo z jednoczesnym przemieszczeniem kręgosłupa do przodu, lewostronnym uwypukleniem wału mięśni przykręgosłupowych w odcinku lędźwiowym z jednoczesnym spłyceniem kifozy piersiowej. W przypadkach nieleczonych może postępować nawet po zakończonym wzrastaniu osobnika. W obrębie klatki piersiowej u niemowląt i małych dzieci występują zaburzenia, które powodują stany zapalne płuc oraz duszność i nieodpowiednie odksztuszanie wydzieliny.

Zmiany w obrębie tkanki kostnej dotyczą ustawienia klatki piersiowej w kształcie dzwonu, wiotczeją więzadła a rozwój fizyczny jest opóźniony w stosunku do dzieci o prawidło- wym rozwoju fizycznym w grupie rówieśniczej starszych. U dzieci przemieszcza się serce i występuje ograniczony dostęp tlenu wskutek ucisku na mostek i żebra. Wprowadzenie fizjoterapii będzie na tym etapie ukierunkowane na zwiększenie czynności oddychania. Upośledzenie tych funkcji oddychania będzie tym większe im większe będą zniekształcenia (70 stopni skrzywienia upośledza wydolność komorową serca). 

Skoliozy mogą występować, jako funkcjonalne lub idiopatyczne.Te ostatnie są częściej rozpoznawalne w okresie wzrastania osobnika na długość w tak zwanym okresie skoków wzrostowych – pierwszy około 7 i 8 roku życia, a drugi pomiędzy 12 a 13 rokiem życia. Zróżnicowanie występuje również pomiędzy dziewczętami a chłopcami. U dziewcząt proces wzrastania przeciętnie występuje w 15 roku życia, a u chłopców w 17 roku życia. Idiopatyczne skoliozy występują częściej u dziewcząt aniżeli u chłopców. Często są skojarzone z rodzinnym występowaniem. Przypadki skolioz idiopatycznych wymagają leczenia ortopedyczno-rehabilitacyjnego, polegającego na wczesnym uruchomieniu pacjenta przed zabiegiem operacyjnym. Dbanie o sprawność fizyczną i zdrowy styl życia oraz prowadzenie rehabilitacji medycznej zapobiega zmniejszaniu zakresu ruchów w stawach zmniejszaniu się siły mięśniowej i sprawności ogólnej. Zadaniem ćwiczeń jest rozciąganie stopniowe struktur więzadłowo-mięśniowych. Dużą korekcję uzyskuje się poprzez gorset ortopedyczny odpowiednio domodelowany do do postawy pacjenta, który to wykonuje skorygowanie jego postawy. 

W przypadku występowania skolioz funkcjonalnych stosowanie ćwiczeń leczniczych i zabiegów fizykalnych będzie bardziej celowe. W przypadku małych skrzywień, bez zagrożenia pogłębiania się skrzywienia, zaleca się ćwiczenia zmniejszające wygięcie pierwotne. 

Metody leczenia skolioz 

1. Zastosowanie gorsetu
Zastosowanie gorsetu ortopedycznego ma na celu zapobiegać przed zabiegiem operacyjnym. Zakończenie leczenia gorsetem powinno być w momencie ukończenia wzrostu kostnego kręgosłupa. Celem gorsetu jest odciążenie kręgów po stronie wklęsłej skrzywienia poprzez jego trójwymiarową korekcję(gorset typu Boston). 

2. Ćwiczenia lecznicze
Mają na celu podniesienie ogólnej sprawności pacjentów poprzez: ćwiczenia asymetryczne z wyjątkiem wzmacniania mięśni po jednej stronie kręgosłupa, wyłącznie w skrzywieniach jednołukowych. W przypadku skrzywień charakteryzujących się dwoma łukami stosowanie ćwiczeń asymetrycznych musi być poprzedzone wnikliwą analizą przebiegu skrzywień. 

3. Metoda F.E.D. (fixación, elongación, derotación)
Powstała w latach osiemdziesiątych w Barcelonie. Polega na ułożeniu pacjenta w urządzeniu FED. Metoda ta składa się z następujących elementów: przygotowanie fizykoterapeutyczne do umieszczenia pacjenta urządzeniu F.E.D; pacjent spędza 30 minut w maszynie, która wywiera trójpłaszczyznową presję na łuki skrzywienia korygując je. Wspomniana siła oddziałuje na strukturę chrząstek wzrostu na poziomie każdego ze zdeformowanych kręgów (może skorygować skoliozy strukturalne); ostatni etap obejmuje ćwiczenia trwające 30 minut – dobrane indywidualnie do potrzeb pacjenta. 

4. Masaże lecznicze
Stosuje się masaż tylko na mięśnie przykurczone (po stronie wklęsłości skrzywienia). Stosowanie masażu po stronie wypukłej będzie prowokować do dalszego rozciągania mięśni i narastania deformacji. Masaż jest istotnym elementem rehabilitacji przy skrzywieniach kręgosłupa, lecz nie podstawowym. 

Zakończenie 

Przedstawione wybrane metody leczenia fizjoterapeutycznego nie są w całości wyczerpane, a ich kontynuacja będzie możliwa w dalszych opracowaniach. Dobre byłoby opracowanie kompleksowego leczenia wad postawy ciała z zastosowanie zasad promocji zdrowia młodego pokolenia. Należy podkreślać znaczenie aktywności ruchowej człowieka, jako stymulatora rozwoju fizycznego na każdym etapie ontogenezy. Znaczącą rolę powinny odgrywać środki masowego przekazu w promowaniu stylu zdrowego życia, jako formy terapii przy różnego rodzaju wadliwości występujących w postawie czy budowie ciała ze szczególnym naciskiem w procesie wzrastania osobnika. 

Celowym wydaje się prowadzenie profilaktycznych działań leczniczych uwzględniających: 

1. dzieci i młodzież o niskim poziomie sprawności fizycznej, 
2. dzieci i młodzież z upośledzeniem emocjonalnym czy niskim poziomie umysłowym, 
3. dzieci i młodzież o małej wydolności ogólnej fizycznej, 
4. opracowanie wskazówek dla rodziców mające na celu wdrażanie terapii korekcyjno-kompensacyjnej.