Streszczenie 

Masaż może być elementem optymalnej metody treningowej w celu poprawy gibkości. Usunięcie podwyższonego napięcia w obrębie mięśni szkieletowych zapobiega urazom, sprzyja płynności i dynamice ruchów. Celem pracy było zbadanie wpływu masażu klasycznego na zwiększenie poziomu gibkości, który mierzono sprawdzając głębokość skłonu tułowia w przód z pozycji stojącej. W badaniach wzięło udział 18 zawodniczek towarzyskiego tańca sportowego w wieku 20–23 lata. Wszystkie osoby badane prezentowały mistrzowską klasę sportową na poziomie B i A i S. Osoby badane zostały przebadane dwukrotnie w próbie krzyżowej. Najpierw jako grupa kontrolna, mająca tylko trening, i w kolejnym tygodniu jako grupa mająca ten sam trening oraz dodatkowo serię 6 masaży taśmy tylnej. Analiza wariancji Anova potwierdziła, że w obu grupach doszło do istotnej statystycznie poprawy gibkości. Jednak zdecydowanie wyższym poziom istotności, bo na poziomie p = 0,00 (poprawa o 9%) uzyskano po zastosowaniu dodatkowo serii 6 masaży. Po zastosowaniu samego treningu istotność była na poziomie p = 0,015 (poprawa o 1%). Masaż okazał się istotnym elementem wpływającym na poprawę gibkości u tancerek na poziomie mistrzowskim. 

Wstęp 

Gibkość jest to właściwość narządu ruchu dająca możliwość wykonywania ruchów w obszernych zakresach. Jest miarą zakresu ruchomości w stawach. Odpowiednia elastyczność jest ważną cechą sprawności fizycznej. Gibkość jest cechą wrodzoną, jednak w pewnym stopniu, za pomocą specjalistycznego treningu można ją zwiększyć. Nadal poszukuje się optymalnej metody treningowej w celu poprawy gibkości. Gibkość spełnia wiele istotnych funkcji w sporcie wyczynowym. Wzrost zakresu ruchu w stawach sprzyja poprawie parametrów mechanicznych ruchu. Zwiększony zakres ruchu, a szczególnie równowaga gibkościowo-siłowa mięśni antagonistycznych, sprzyja płynności i dynamice ruchów, szczególnie tych o wysokiej złożoności koordynacyjnej. W niektórych dyscyplinach sportu wysoki poziom gibkości, połączony z dobrym przygotowaniem zwinnościowym, powoduje rozwój sprawności specjalnej. 

Mięsień poprzecznie prążkowany może kurczyć się do 70% lub rozciągać do 130% swojej długości. W miarę jak mięsień jest rozciągany ponad swoją normalną długość spoczynkową, jego siła kurczenia stopniowo maleje, spadając do zera przy 175% długości spoczynkowej. Malejąca siła kurczenia jest spowodowana zmniejszającą się ilością nakładających się powierzchni aktyny i miozyny. Gibkość zależna jest od długości jednostki mięśniowo-ścięgnistej. Im dłuższa jednostka mięśniowo-ścięgnista, tym większa gibkość. Wskaźnikiem gibkości jest zakres ruchu w stawie, na który wpływają takie czynniki, jak rozciągliwość więzadeł i otaczających go mięśni oraz ścięgien. Mięśnie i ścięgna razem określane są jako jednostka mięśniowo-ścięgnista. Włókna mięśniowe są bardziej rozciągliwe i elastyczne od ścięgien, ale w czasie ruchu rozciągają się równocześnie. 

Gibkość zapobiega urazom tkanek związanym z naciągnięciem, naderwaniem bądź zerwaniem podczas ruchu. Wpływa na napięcie mięśniowe, sprzyja kinestetycznemu wyczuciu własnego ciała, przez co zwiększa zdolność świadomej relaksacji. Rozciąganie jest podstawową techniką stosowaną dla poprawy gibkości i poprawy sprawności ruchowej. Ćwiczenia rozciągające powinny być nieodłączną częścią treningu sportowców. Można je wykonywać w formie aktywnej lub pasywnej. W kształtowaniu gibkości stosuje się rozciąganie dynamiczne, statyczne, balistyczne, izometryczne, poizometryczną relaksacją tkanek i inne. Wysoki poziom gibkości poprawia ekonomikę ruchu. Wiele dyscyplin sportowych wymaga wysokiego poziomu gibkości do wykonywania podstawowych technik i jest niezbędny w takich dziedzinach, jak gimnastyka, taniec, szermierka, rzut oszczepem i innych. Gibkość, w pewnym zakresie, podobnie jak siła i wytrzymałość, może być rozwijana przez każdego i w każdym okresie życia. Gibkość sportowca jest dobrze rozwinięta, gdy maksymalny zakres ruchu przewyższa zasięg wymagany danej dyscyplinie sportu. Różnica pomiędzy gibkością sportowca a wymogami danej dyscypliny sportowej jest określana jako „rezerwa gibkości” lub „rezerwa rozciągliwości”. Umożliwia ona wykonywanie ćwiczeń bez nadmiernych napięć, zapobiega urazom i spowolnia proces niekorzystnego obciążania aparatu narządu ruchu po dużym wysiłku. 

Intensywne treningi sportowe powodują mikroskopowe uszkodzenia mięśni, które gojąc się w ciągu jednego lub dwóch dni, wpływają na spadek gibkości. Bliznowacenie tkanek po urazach sportowych jest również przyczyną utraty gibkości. Można temu zapobiec poprzez systematycznie wykonywane ćwiczenia rozciągające, szczególnie po ciężkich obciążeniach i treningach siłowych. 

Sportowy taniec towarzyski ze względu na swoją specyfikę i charakter jest porównywany do dyscyplin należących do grupy sportów technicznie złożonych, takich jak gimnastyka sportowa, artystyczna, akrobatyka czy łyżwiarstwo figurowe, gdzie wymagany jest wysoki poziom gibkości. W tańcu towarzyskim uczestniczą dwie osoby, które poruszają się w specyficzny sposób, charakterystyczny dla danego utworu muzycznego. Gibkość w tańcu jest niezbędna do wykonania wielu ćwiczeń i figur tanecznych. Rywalizacja sportowa polega na prezentowaniu zdobytych technik z zachowaniem właściwego charakteru i stylu. Od pary tanecznej wymaga się ruchów różnych części ciała w zgodnym, wspólnym rytmie. Taniec składa się ze złożonej techniki, estetyki i układów choreograficznych zgodnych z rytmem muzycznym. Zawodnik powinien mieć pewną rezerwę gibkości, ponad wymaganą w danych sekwencjach ruchu, co zabezpiecza go przed urazami. 

Masaż klasyczny poprzez poprawę ukrwienia wpływa na lepsze utlenowanie mięśni, poprawia ich trofikę, jędrność, elastyczność, wytrzymałość i gotowość do pracy. Masaż podnosi temperaturę tkanek, przyspiesza metabolizm, dostarcza mięśniom substancji odżywczych i tlenu, równocześnie usuwa produkty przemiany materii. Wpływa na istotne zmniejszenie dolegliwości bólowych. Wpływa na zwiększenie elastyczności oraz można uzyskać wydłużenie włókien mięśniowych i ścięgien. Masaż należy do środków odnowy biologicznej mających pozytywny wpływ na tkankę mięśniową, wpływa na rozluźnienie mięśni, zwiększenie poziomu elastyczności i gibkości mięśni, a co za tym idzie przyspiesza proces rozciągania. Pomaga w likwidacji przykurczów mięśniowych, regeneruje i wzmacnia tkankę mięśniową, przywraca fizjologiczne napięcie mięśniowe, zmniejsza ból powysiłkowy i zabezpiecza przed urazami. 

Materiał i metody 

W badaniach wzięło udział 18 zawodniczek towarzyskiego tańca sportowego w wieku 20–23 lata (średnia wieku 21,3 roku ±1,1 roku), których staż taneczny to 9 lat ±1 rok. Wszystkie osoby badane prezentowały mistrzowską klasę sportową na poziomie B i A (klasa mistrzowska krajowa) i S (mistrzowska międzynarodowa). Osoby badane zostały przebadane dwukrotnie w próbie krzyżowej. Najpierw jako grupa kontrolna mająca tylko trening i w kolejnym tygodniu jako grupa mająca ten sam trening oraz dodatkowo serię 6 masaży. Wyniki testu gibkości przed rozpoczęciem badań w każdej grupie nie różniły się i prezentowały się na poziomie 15,33 cm ±1,46 cm w grupie kontrolnej, a w grupie z masażem na poziomie 15,33 cm ±1,48 cm. Pomiar gibkości przeprowadzono za pomocą próby MTSF, mierząc głębokość skłonu tułowia w przód w pozycji stojącej. Próba ta jest najczęściej stosowaną w badaniach nad pomiarem gibkości, nie tylko w badaniach naukowych, ale także w testach sprawności fizycznej, takich jak np. Międzynarodowy Test Sprawności Fizycznej (MTSF) czy Europejski Test Sprawności Fizycznej (EUROFIT). 

Test gibkości został przeprowadzony dzień przed rozpoczęciem i dzień po zakończeniu 6-dniowego eksperymentu w całotygodniowym planie treningowym. W grupie poddanej eksperymentowi z dodatkowym masażem taśmy tylnej (masaż klasyczny grzbietu, pośladków i kończyn dolnych). 

Masaż klasyczny wykonywano w pozycji leżenia przodem w ciągu 30 minut. W metodyce masażu uwzględniono: 

- dwuminutowy masaż stopy wykonywany techniką głaskania i rozcierania, 

- czterominutowy masaż mięśni podudzia wykonywany techniką głaskania, rozcierania, ugniatania, oklepywania, 

- dziesięciominutowy masaż uda wykonywany techniką głaskania, rozcierania, ugniatania, oklepywania, 

- czterominutowy masaż pośladka wykonywany techniką głaskania, rozcierania, ugniatania, oklepywania, 

- dziesięciominutowy masaż grzbietu wykonywany techniką głaskania, rozcierania, ugniatania, oklepywania. 

Treningi prowadzono w obu eksperymentach w ten sam sposób. Składały się z treningu kondycyjnego, dynamiki ruchu, zajęć grupowych, baletu, treningu solo i w parze. Każdego dnia treningi kończono tymi samymi ćwiczeniami rozciągającymi. Analizę statystyczną przeprowadzono z zastosowaniem programu Statistica 12. Dokonano analizy wariancji Anova dla powtarzanych pomiarów oraz statystykę opisową. Dodatkowo przedstawiono procentowo zmiany pomiędzy pomiarami. 

Wyniki badań 

Analiza wariancji Anova potwierdziła, że w obu eksperymentach doszło do istotnej statystycznie poprawy gibkości. Jednak zdecydowanie wyższym poziom istotności, bo na poziomie p = 0,00 uzyskano po zastosowaniu dodatkowo 6 masaży. Przy zastosowaniu samego treningu istotność była na poziomie p = 0,015 (poprawa o 1%). 

Dyskusja 

Wyniki uzyskane przez autorów niniejszego opracowania są spójne z wynikami badań innych autorów. Badanie Bartona i in. wykazało znaczący pozytywny efekt zastosowania masażu jako elementu metody treningowej w poprawie gibkości zawodników towarzyskiego tańca sportowego. Uzyskane wyniki są zgodne z celami badania i potwierdzają skuteczność i celowość zastosowania masażu klasycznego taśmy tylnej w zwiększaniu gibkości w większym zakresie niż przy zastosowaniu samych ćwiczeń. Jak wykazał Lewis, nawet po 10 minutach masażu wybranych głównych grup mięśniowych dochodzi do poprawy gibkości. Zastosowanie serii 5-minutowych masaży mięśni podudzia i stopy przed ćwiczeniami rozciągającymi było tak samo skuteczne jak zastosowanie w tym samym miejscu ciepłych okładów przez 15 min, również przed ćwiczeniami rozciągającymi. 

Singh i Mehta z kolei wskazują, że dzięki zastosowaniu odpowiedniego masażu doszło do znacznej poprawy elastyczności podczas zgięcia podeszwowego w stawie skokowym, co zwiększa zakres ruchu. 

Uzyskane wyniki potwierdza również rezultat uzyskany po wykonaniu masażu kończyn dolnych na poprawę gibkości mierzonej podczas skłonu tułowia w przód. Do podobnych wniosków doszedł Arazi i in.. 

Wniosek 

Masaż klasyczny taśmy tylnej w grupie eksperymentalnej jest skuteczną metodą poprawiającą gibkość u badanych zawodników sportowego tańca towarzyskiego.