Masaż leczniczy kręgosłupa obejmuje nie tylko same okolice kręgosłupa (tj. plecy, barki oraz kark), ale też biodra i okolice kości krzyżowej. Cały zabieg trwa około 60 minut, a siła nacisku w czasie jego trwanie zależy od napięcia mięśni poddawanych masażowi, a także od wrażliwość pacjenta na ból. Masaż oscyluje na granicy przyjemnego bólu, tzn. takiego przy którym potrafimy się rozluźnić.

Terapia manualna bólów kręgosłupa 60 min - 150 zł

 

 

Leczenie manualne pełniąc role przeciwbólową należy do jednej z najstarszych metod ukierunkowanych na likwidowanie przyczyn dolegliwości bólowych i występujących dysfunkcji nerwowo-mięśniowo-szkieletowych kręgosłupa. Metody manualne oddziaływają na organizm poprzez bierne i czynne ruchy stawowe jako element badania i terapii. Posiadają tą zaletę, że angażują bezpośrednio chorego w proces terapii przyczyniając się do aktywnego współdziałania i współodpowiedzialności pacjenta za przebieg i efekt terapii. 

Wśród technik terapii manualnej wykorzystywanych w leczeniu osób z chorobą dyskową części lędźwiowej kręgosłupa są specyficzne technik w zakresie: mobilizacji, trakcji, ślizgu, manipulacji techniki energizacji mięśni techniki neuromobilizacjii. Połączenie metod manualnych z masażem daje dodatkowe efekty terapii. Masaż jako uzupełniająca, bezinwazyjna forma oddziaływania na ustrój jest bezpieczną formą terapii, budzi wysokie zadowolenie wśród pacjentów, pomaga zmniejszyć ból przyczyniając się do poprawy dysfunkcji. W celu zwiększenia skuteczności masażu podejmuje się próby rozszerzenia tej metody i stosownych aplikacji w leczeniu bólu krzyża z objawami rwy kulszowej i niwelowania mięśniowo-powięziowych punktów spustowych w obrębie mięśni lędźwiowych przykregosłupowych, miednicy, ud i podudzia.

W ostatnich latach obserwuje się wzrost wykorzystania w leczeniu dyskopatii lędźwiowej zabiegów terapii manualnej. Zaprezentowane powyżej wyniki zastosowanych zabiegów terapii manualnej w leczeniu dolegliwości bólowych narządu ruchu, dowodzą skuteczności leczenia manualnego co znajduje potwierdzenie u autorów różnych prac. 

Według Srana terapia manualna obejmuje wiele różnorodnych technik wykonywanych ręcznie. Stosowana jest w zakresie oceny diagnostycznej i leczenia zarówno tkanki nerwowej oraz tkanek miękkich. Terapeuci, którzy stosują w swojej praktyce klinicznej więcej niż jedną technikę terapii manualnej osiągają lepsze wyniki i większą skuteczność w leczeniu dolegliwości bólowych lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa. Przeprowadzone badania własne wskazują, że terapia metodami manualnymi miała większy wpływ na obniżenie poziomu bólu. Dwa tygodnie po zakończeniu terapii stwierdzono różnicę w poziomie odczuwanego bólu w stopniu słabym oraz w stopniu bardzo silnym na korzyść grupy leczonej terapią manualną. 

Gay, w swoich badaniach podobnie stwierdził, że wykonywane zabiegi terapii manualnej maja bezpośredni wpływ na funkcjonalną łączność między regionami mózgu zaangażowanymi w przetwarzanie i modulowania doświadczenia bólu, powodując poprawę jego natężenia. Leczenie manualne pełniąc role przeciwbólową należy do jednej z najstarszych metod ukierunkowanych na likwidowanie przyczyn dolegliwości bólowych i występujących dysfunkcji nerwowo-mięśniowo-szkieletowych kręgosłupa. Metody manualne oddziaływają na organizm poprzez bierne i czynne ruchy stawowe jako element badania i terapii. Posiadają tą zaletę, że angażują bezpośrednio chorego w proces terapii przyczyniając się do aktywnego współdziałania i współodpowiedzialności pacjenta za przebieg i efekt terapii. 

Wykorzystanie masażu tkanek głębokich w sportach wytrzymałościowych Koncepcja MTG w odróżnieniu od masażu klasycznego czy sportowego nie opiera się na konkretnych ruchach, kierunkach działania czy serii powtórzeń. Wymagana jest od terapeuty koncentracja, a także adekwatna palpacja na danym obszarze, która stanowi powierzchnię leczniczą. Do pracy wykorzystuje się zaledwie kilka chwytów, a duży nacisk kładzie się na ergonomię pracy terapeuty, który wykorzystuje biomechanikę swojego ciała i siłę grawitacji do pracy z pacjentem. Cechą wyróżniająca MTG od innych rodzajów masażu jest brak użycia przez terapeutę środka poślizgowego (jedynie w wyjątkowych sytuacjach i w niewielkiej ilości), dzięki czemu możliwe jest głębsze wyczucie tkanek miękkich, dzięki czemu zostaje spełnione założenie koncepcji rozluźnienia oraz uwolnienia od patologicznych zmian tkankowych. Nazwa metody może sugerować dużą moc czy intensywność wykonywanych ruchów. Jednak MTG nie wymaga użycia nakładu siły, który byłby większy przy wykonywaniu masażu klasycznego. Praca terapeuty podczas MTG charakteryzuje się bardzo wolnym tempem do momentu pojawienia się u terapeuty subiektywnych odczuć dających mu poczucie uzyskania odpowiedniego rozciągnięcia i uwolnienia struktur. 

Praca metodą MTG zmusza terapeutę do skonkretyzowania swoich zamiarów, pozwolenia tkankom na reakcję i stabilizację po zastosowanym bodźcu, a także zastosowania pozycji ułożeniowych pozwalających mięśniom na ich maksymalne rozciągnięcie. 

W MTG stosuje się następujące „narzędzia”: 

1. Przedramię — używane przy dużych partiach mięśniowych, umożliwia wywarcie siły, która jest skierowana pionowo w dół. W zależności od okolicy, na jakiej praca terapeuty jest wykonywana, masaż powinien być wykonywany z wykorzystaniem powierzchni kości łokciowej lub bardziej miękkiej i mięsistej części przedramienia w okolicy mięśni zginaczy nadgarstka. 

2. Pięść — wykorzystujemy pracę powierzchnią grzbietową paliczków bliższych, a także głowy kości śródręcza. Nadgarstek powinien być zachowany w pozycji neutralnej, pięść nie powinna być zaciskana, aby uzyskać efekt tzw. miękkiej pięści. 

3. Paliczki — wykorzystanie powierzchni grzbietowych II i III środkowego paliczka. Masażysta zachowuje pozycję neutralną w stawie łokciowym, nadgarstkowym, a także stawach śródręczno-paliczkowych, natomiast cała kończyna górna powinna być ustawiona w pozycji rotacji do wewnątrz z równoczesnym skierowaniem kciuka do kierunku przeciwnego niż wykonywany ruch. 

4. Palce — są narzędziem narażonym na przeciążenia, a ich wykorzystanie powinno mieć charakter sporadyczny. Wykorzystywane są opuszki palców II–IV z zachowaniem delikatnego zgięcia w stawach paliczkowych w celu zniwelowania nadmiernego przeprostu implikującego stan przeciążeniowy w stawach dystalnej części ręki terapeuty. 

5. Łokieć — intensywne narzędzie znajdujące swoje zapotrzebowanie przy dużych partiach mięśniowych i u pacjentów z rozbudowaną masą mięśniową. Wykorzystywane przy pracy w przegrodach i bruzdach międzymięśniowych, terapii punktów spustowych czy masażu poprzecznego. Metoda wykonywana wyrostkiem łokciowym z jednoczesnym rozluźnieniem mięśni przedramienia terapeuty. 

Wśród technik stosowanych w MTG wyróżnia się: 

1. Techniki do rozciągnięcia i wydłużenia tkanki (praca w kierunku restrykcji tkankowej) — fundamentalna część pracy w ww. masażu, wpływa na uelastycznienie, redukcję napięcia czy zwiększenia zakresu ruchu. W zależności od celu praca przebiega w kierunku dystalnym lub proksymalnym. 

2. Techniki do skrócenia tkanki miękkiej — wykorzystywane stosunkowo rzadko, mają na celu poprawę stabilizacji i poprawę adaptacji tkanek do fizjologicznego skurczu. Wykonywane z zastosowaniem ruchu czynnego od przyczepu początkowego w kierunku skrócenia mięśnia. 

3. Techniki z wykorzystaniem ruchu biernego i czynnego — techniki zakładające, oprócz wybrania luzu tkankowego i wtopienie się w tkankę, wykorzystanie ruchu. Dzięki wprowadzeniu tego czynnika dochodzi do szybszego uelastycznienia, zwiększenia trofiki w stawach z jednoczesnym monitoringiem poprawy zakresu ruchu. Techniki angażujące pacjenta w proces terapii. 

4. Techniki stosowane w przegrodach mięśniowych — techniki wykonywane często z ruchem czynnym lub biernym. Istotnie precyzyjna praca w bruździe lub przegrodzie mięśniowej. Wpłynięcie na zwiększenie przesuwalności mięśni względem siebie ma kluczowe znaczenie w przywróceniu funkcjonalności grupy mięśniowej czy stawu. 

5. Ruchy w poprzek włókien — techniki zaczerpnięte z masażu sportowego oraz poprzecznego stosowane głównie na przyczepach ścięgnistych. Ruchy wykonywane rytmicznie obniżają napięcie mięśniowe, przerywają niezbyt duże zrosty i pobudzają procesy produkcji kolagenu. 

6. Techniki pionowego i poziomego rozluźniania — metoda polegająca na zahaczeniu i rozciąganiu wybranych struktur, umożliwiająca uwolnienie uwięźniętych struktur, np. rozdzielenie warstw powięziowych od tkanki mięśniowej, oddzielenie brzuśca mięśnia wzdłuż przebiegu kości.

Terapia manualna Według definicji podanej przez Międzynarodową Federację Terapeutów Manualnych (International Federation of Orthopaedic Manipulative Therapists – IFOMT) terapię manualną należy rozumieć jako „wyspecjalizowany obszar fizjoterapii, poświęcony postępowaniu w chorobach nerwowo-mięśniowo-szkieletowych, oparty na wnioskowaniu klinicznym i stosowaniu wysoce specjalistycznych metod leczenia, w tym technik manualnych i ćwiczeń leczniczych”. Standardy szkolenia w zakresie terapii manualnej wymagają wykazania się umiejętnościami w zakresie „analizy i wykonywania swoistych testów stanu czynnościowego układu mięśniowego”, „wysokiego poziomu umiejętności w innych technikach terapii manualnej i fizjoterapii, które są niezbędne w mobilizowaniu układów stawowego, mięśniowego i nerwowego” a także „wiedzy na temat rozmaitych metod terapeutycznych, stosowanych w obrębie fizjoterapii, medycyny, osteopatii i chiropraktyki”.

Terapia manualna jest kojarzona przede wszystkim z leczeniem zaburzeń czynnościowych stawów głównie poprzez wykonywane manipulacji. Techniki te polegają na gwałtownym przekroczeniu fizjologicznego zakresu ruchu w stawie, przy wykorzystaniu dużej szybkości, lecz z niewielką amplitudą. Przy wykonywaniu manipulacji słyszalny jest charakterystyczny „trzask”, który w obiegowej opinii łączony jest z „odblokowaniem”, czyli przywróceniem właściwych stosunków anatomicznych w stawie.

Doniedawna techniki stawowe dominowaływ terapii manualnej.Miało to swój wyraz w programach szkoleniowych, kierowanych do terapeutów manualnych, w których jedynie 10-15% czasu zajęć poświęcano na ból mięśniowy i jego leczenie. Tendencja ta ulega obecnie odwróceniu, w związku z wynikami badań wskazujących, że zaburzenia czynnościowe stawów powstają zwykle wtórnie w stosunku do nieprawidłowości w obrębie tkanek miękkich – głównie mięśni. Z tego powodu coraz więcej szkoleń z zakresu terapii manualnej dedykowanych jest wyłącznie leczeniu bólu mięśniowego oraz innych tkanek miękkich. Gałąź terapii manualnej poświęcona leczeniu tkanek miękkich określana jest jako „miękka” (soft), w odróżnieniu od terapii manualnej „stawowej” („twardej”, hard).Do technik „miękkiej” terapii manualnej zalicza się m.in.: techniki energii mięśniowej, kompresję ischemiczną, rozluźnianie pozycyjne, technikę „schłodzenie-rozciągniecie”, rozluźnianie mięśniowo-powięziowe oraz masaż tkanek głębokich.

Masaż tkanek głębokich Masaż tkanek głębokich – zwany także masażem głębokim, bądź głębokim masażem łącznotkankowym – jest współczesną formą masażu, mającą na celu zniesienie napięć w obrębie mięśni i zintegrowanej z nimi powięzi. Celem tej formy pracy z tkankami miękkimi jest terapia zaburzeń w układzie mięśniowo-powięziowym, polegająca na umiejętnym rozluźnianiu tkanek pacjenta, poprawie ich przesuwalności względem siebie oraz znoszeniu istniejących restrykcji w jak najskuteczniejszy i najbardziej ergonomiczny (dla terapeuty) sposób.

Różnorodność technik – opartych na ergonomicznej pracy – pozwala na skuteczne działanie terapeutyczne, jednocześnie przy jak najmniejszym użyciu siły ze strony masującego. Terapeuta nie powinien wykonywać zbędnej ilości ruchów oraz wykonywać ich w miejscach, które nie wymagają rozluźniania. Każda z użytych technik musi być stosowana świadomie i w sposób celowy – po dokonaniu oceny funkcjonalnej pacjenta i w odpowiedzi na sprzężenie zwrotne płynące z jego ciała.

Istnieje wiele koncepcji przedstawiających masaż tkanek głębokich. Autorami propagującymi wykorzystanie tej formy masażu w terapii są między innymi: Art Riggs, Enrique Fabian Fernandez, Jane Johnson, Marian Wolfe Dixon (zdaniem której masaż tkanek głębokich jest elementem masażu mięśniowo-powięziowego), Thomas Hendrickson (wg którego masaż tkanek głębokich jest elementem terapii ortopedycznej), czy Carole Osborne-Sheets (która tę formę pracy nazywa „rzeźbieniem mięśniowo-powięziowym”). Należy także pamiętać, że większość technik wywodzi się z Integracji Strukturalnej (Rolfingu) oraz rozluźniania mięśniowo-powięziowego.

Masaż tkanek głębokich nie jest jednorodną metodą terapii – niektórzy autorzy uważają wręcz, że jest to raczej filozofia leczenia i opieki nad pacjentem, niż zbiór poszczególnych technik. Filozofia ta zakłada głębokie wsłuchiwanie się w pacjenta, postrzeganie go w sposób całościowy (w odróżnieniu od widzenia samej tylko „choroby”), bardzo wnikliwe badanie podmiotowe, dokładną ocenę funkcjonalną i palpacyjną, a także niezwykle świadome wykonywanie poszczególnych technik i systematyczną ewaluację uzyskanych rezultatów.

Masaż tkanek głębokich może być wykonywany na wiele sposobów. Opiera się na doświadczeniach i technikach wielu autorów, które są pewnym „naprowadzeniem” do właściwego wykonania zabiegu. Należy jednak podkreślić, że z czasem każdy terapeuta stosujący masaż tkanek głębokich zaczyna rozwijać swój sposób pracy z pacjentem, pozwalający na zrozumienie przyczyn powstawania dolegliwości oraz przeprowadzenie indywidualnej terapii dostosowanej do możliwości zarówno pacjenta jak i terapeuty. Warto ponadto nadmienić, że techniki wykorzystywane w masażu tkanek głębokich są bardzo bezpieczne dla pacjenta, a on sam nie jest tylko biernym odbiorcą ordynowanego leczenia, ale aktywnie uczestniczy w terapii, poprzez wykonywanie odpowiednich ruchów i czynności, zwiększając tym samym rozluźnienie tkanek. Fakt czynnego udziału pacjenta w terapii stanowi istotną różnicę – w porównaniu do masażu klasycznego, gdzie głównym zadaniem pacjenta jest jedynie przyjęcie odpowiedniej pozycji i maksymalne rozluźnienie.

Wskazania Wskazaniami do wykonywania tej formy masażu są wszelkie schorzenia narządu ruchu, którym towarzyszą zmiany funkcjonalne w obrębie układu mięśniowo-powięziowego – ograniczenia przesuwalności tkanek względem siebie, „sklejenia” powięzi, mięśniowo-powięziowe punkty spustowe. Może on być z powodzeniem wykorzystywany w chorobie zwyrodnieniowej stawów, stanach pourazowych i pooperacyjnych w obrębie narządu ruchu, fibromialgii, wielu schorzeniach o charakterze przeciążeniowym (np. łokieć tenisisty, łokieć golfisty), schorzeniach z dużymi ograniczeniami ruchomości (zespół zamrożonego barku), czy schorzeniach o charakterze uciskowym (zespół górnego otworu klatki piersiowej, zespół ciasnoty przedziału przedniego, rwa kulszowa gruszkowata).

Narzędzia terapeutyczne Jedną z charakterystycznych cech masażu tkanek głębokich jest wykorzystywanie jako narzędzi terapeutycznych różnych powierzchni kończyny górnej terapeuty: wyrostka łokciowego (olecranon), powierzchni przedramienia, ręki uformowanej w pięść, stawów międzypaliczkowych bliższych palców rąk).

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie: gdzie i w jakiej sytuacji terapeutycznej użyć danej części anatomicznej kończyny górnej? Wiele zależy od warunków „fizycznych” (anatomicznych i funkcjonalnych) pacjenta i terapeuty. Jeżeli terapeuta jest wysoki i o atletycznej budowie ciała, a zajmuje się terapią starszej kobiety o „drobnej” budowie ciała, to w wielu sytuacjach z powodzeniem użyje palców rąk bądź stawów międzypaliczkowych bliższych rąk („kostek”). Jeżeli natomiast byłoby odwrotnie, to drobna terapeutka może z powodzeniem użyć łokcia bądź przedramienia w miejscu, w którym ktoś inny użyłby nasady dłoni. Wiele zależy też od preferencji samego masażysty. Jednemu terapeucie lepiej się będzie pracowało „pięścią” a drugiemu „przedramieniem”.

Wielu terapeutów podchodzi z rezerwą do tej formy terapii, obawiając się, że gdy masaż wykonywany jest łokciem bądź przedramieniem, to musi być głęboki, intensywny i bolesny. Nic bardziej mylnego. Wymienione powierzchnie mogą zostać użyte podczas delikatnego rozluźnienia tkanek leżących bardzo powierzchownie. Warto także podkreślić, że użycie łokcia, przedramienia, czy pięści, niesie za sobą korzyści w postaci mniejszego wydatku energetycznego masażysty oraz mniejszej ilości przeciążeń w obrębie narządu ruchu masażysty.

Skuteczność tej formy masażu nie zależy od używanych powierzchni, ale od sposobu pracy „z tkankami”. Nawet jeżeli ktoś będzie wykonywał cały masaż dłonią, bądź palcami, to dalej może być to masaż tkanek głębokich. Nie chodzi bowiem o to, aby masaż wykonywany był sekwencyjnie, z określoną ilością powtórzeń. Nie ma konieczności wykonywania najpierw ruchów przedramieniem, potem łokciem, pięścią, kostkami a na końcu palcami. Zawsze należy dobrać takie „narzędzie” (określoną strukturę anatomiczną kończyny górnej terapeuty), które w danym momencie pozwoli na uzyskanie jak najlepszego efektu. Najważniejsze jest podążanie za informacjami zwrotnymi, płynącymi z ciała pacjenta – i dostosowywanie do nich swojego warsztatu pracy.

Skuteczność podjętego leczenia nie zawiera się także w jak największej ilości stosowanych technik. Można posługiwać się bowiem zaledwie kilkunastoma z nich i osiągać bardzo dobre rezultaty. W masażu głębokim najważniejsza jest umiejętność całościowego spojrzenia na ciało ludzkie, zdolność dostrzeżenia i uświadomienia sobie powiązań pomiędzy poszczególnymi elementami funkcjonalnymi (składowymi) narządu ruchu oraz najważniejsze – umiejętność „wsłuchiwania się” w ciało pacjenta. Jest to, niestety, zdolność przychodząca z czasem praktyki terapeuty i wymagająca ćwiczeń oraz pokory.

Należy jednak zdecydowanie podkreślić, że nawet bez całościowego zrozumienia podjętych działań, opierając się na stosowaniu technik miejscowych (w obszarze dolegliwości), praca technikami masażu tkanek głębokich przynosi bardzo wiele korzyści pacjentom i satysfakcji terapeucie – nawet dopiero wdrażającemu się w stosowanie tej formy terapii.

Aby terapia była skuteczna, powinna być nakierowana na: 1. rozpoznanie zaburzeń w obrębie układu mięśniowo-powięziowego i 2. przyczyn ich powstawania. Powinna być indywidualnie dobierana do każdego przypadku klinicznego. Terapeuta nie może wykonywać masażu według ogólnie przyjętego schematu.Jego zadaniem jest lokalizowanie napiętych tkanek, które na danej sesji terapeutycznej ulegną rozluźnieniu w największym stopniu. Każdy zabieg musi być dostosowany do danego zaburzenia – i u tej samej osoby będzie on wyglądał inaczej na każdej sesji. Techniki terapeutyczne w masażu tkanek głębokich są jednym z istotniejszych elementów odróżniających tę formę masażu od innych. Należy jednak pamiętać, że odgrywają one drugoplanową rolę obok takich elementów, jak: ocena funkcjonalna i palpacyjna pacjenta oraz właściwe ich zastosowanie w klinicznie istotnym dysfunkcyjnym obszarze.Ważniejsze od tego, czy technika jest wykonana przedramieniem, czy dłonią, jest rozpoznanie zaburzeń w układzie mięśniowo-powięziowym oraz sposób odkształcania tkanek. Istotą terapii jest poprawa funkcji narządu ruchu pojmowanego jako całość, a nie tylko działanie miejscowe, mające na celu likwidowanie istniejących (widocznych) objawów, rozgrzanie tkanek, czy poprawę ich ukrwienia. Masaż tkanek głębokich musi być wykonywany bardzo powoli, aby tkanki mogły odpowiednio zareagować i ulec odkształceniu, oraz aby możliwe stało się uchwycenie informacji zwrotnych płynących z ciała pacjenta i podążanie za nimi.Zaletą tego rodzaju masażu jest także stosowanie technik w sposób ergonomiczny, przy jak najmniejszym użyciu siły, co pozwala fizjoterapeucie na uniknięcie urazów i przeciążeń w obrębie własnego narządu ruchu.

Na zakończenie warto jeszcze przedstawić najważniejsze wskazówki dla osób rozpoczynających pracę technikami masażu głębokiego:

1. Wykonując zabiegi masażu tkanek głębokich należy zwracać uwagę na utrzymywanie swobodnej, wyprostowanej postawy ciała, dzięki czemu terapeuta może uniknąć wielu przeciążeń w obrębie własnego narządu ruchu.

2. Należy wykorzystywać ciężar własnego ciała oraz pracę nóg – tak, aby każdy zabieg wykonywany był bez dużego nakładu sił, w sposób płynny i bez zbędnych ruchów.

3. Terapeuta powinien się starać jak najczęściej wykorzystywać łokcie, przedramiona oraz pięści, aby uniknąć przeciążeń kciuków i palców

4. Należy używać jak najmniejszej ilości środka poślizgowego. Im mniej środka poślizgowego, tym szybszy efekt i przy mniejszym wysiłku.

5. Warto stosować techniki masażu tkanek głębokich w innych formach masażu (sportowym, klasycznym, relaksacyjnym), dzięki czemu masażysta wzbogaca swój warsztat pracy o efektywne techniki.

Techniki terapii manualnej w napięciowych bólach głowy W terapii TrP, których obecność może być związana z NBG, stosuje się wiele technik oraz metod terapeutycznych, a do najczęściej wykorzystywanych należą techniki uciskowe (kompresyjne) mięśni w których odnaleziono TrP. Zdaniem wielu autorów zastosowanie technik kompresyjnych wpływa na zmniejszenie napięcia w obszarze tkanki mięśniowej (czyniąc efektywniejszym metabolizm komórkowy, co z kolei wpływa na poprawę energetycznych procesów komórkowych), umożliwiając swobodny przepływ krwi i limfy. 

Jedną z technik kompresyjnych jest technika ciągłego ucisku. Polega ona wyszukaniu oporu tkankowego, a następnie na aplikowaniu głębokiego ucisku (przy użyciu kciuka, czterech palców lub łokcia) bezpośrednio na TrP. Ucisk należy utrzymać przez określony czas (około 10 sekund lub dłużej), następnie należy poczekać na rozluźnienie tkanek (0,5-2 minuty) i wyszukać miejsce nowego oporu tkankowego. Kompresję wykonuje się kilku lub kilkunastokrotnie – aż do ustąpienia bólu. 

Muscolino wskazuje, iż w niektórych przypadkach korzystniejsze jest zastosowanie chwytu szczypcowego: polega on na ujęciu pomiędzy kciuk i inny palec (najczęściej wskazujący lub środkowy) fałdu mięśniowo-skórnego zawierającego TrP, a następnie szczypaniu i uciskaniu TrP. Technika ucisku szczypcowego jest wykorzystywana wówczas, gdy przeciwwskazane jest zastosowanie głębokiego ucisku płaskiego (np. w rejonie bliskości struktur naczyniowo-nerwowych). 

Kolejną techniką uwalniania TrP jest „spray and stretch” która polega na aplikowaniu sprayu chłodzącego na skórę ponad mięśniem (w kilku pasmach), w który zlokalizowany został TrP oraz rozciągnięciu tego mięśnia i uzyskanie przez niego prawidłowej długości spoczynkowej w sposób bezbolesny jest kluczowe z punktu widzenia skuteczności terapii TrP (bez względu na to, jakiego rodzaju technika zostanie użyta) – w przeciwnym wypadku próby dezaktywacji TrP przyniosą tylko chwilowe rezultaty, ponieważ wkrótce po zakończeniu leczenia dojdzie do ponownej aktywacji TrP na skutek czynnościowego skrócenia mięśnia, natomiast ochłodzeni skóry powoduje zablokowanie dopływu impulsów bólowych i rozluźnia mięsień poddawany terapii. Travell i Simons przestrzegają przed zbyt silnym rozciągnięciem mięśnia, które mogłoby z kolei aktywować TrP. 

W technice „spray and stretch” strumień zimna należy zaaplikować z odległości 25-50 cm, pod kątem 30 stopni, od jednego przyczepu mięśnia do drugiego, proksymalnie wraz z obszarem promieniowania. Po spryskaniu skóry 3-5 równoległymi strumieniami, należy rozciągnąć delikatnie mięsień do bezbólowej granicy, następnie utrzymać rozciąganie przez około 30 sekund. Po wykonaniu powyższej sekwencji, należy zastosować ciepły okład przez ok. 10 minut. U chorych z NBG technika ta ma ograniczone zastosowanie i dotyczy mięśni karku i tylnej powierzchni szyi (np. m. czworobocznego grzbietu).mięśnia.

Kolejną techniką uwalniania TrP jest rozluźnianie pozycyjne. Polega ona na poszukiwaniu pozycji w której ułożenie tkanek danego komponentu ciała (u pacjentów z NBG będziemy poszukiwać odpowiedniej pozycji głowy lub szyi) będzie najbardziej komfortowe dla pacjenta. Uważa się, że w tej najbardziej komfortowej pozycji rozluźnienie tkanek będzie największe i przyczyni się w największym stopniu do obniżenia poziomu odczuwanego bólu w obrębie TrP. Technicznie – po znalezieniu i uciśnięciu TrP w danym mięśniu (u pacjentów z NBG – np. w m. mostkowo-obojczykowo-sutkowym), poprzez delikatne ruchy głowy i szyi (zgięcia doboczne, rotację, wyprost i zgięcie) poszukuje się bezbolesnej pozycji dla tego mięśnia – tzn. takiej w której ból pochodzący z uciskanego TrP jest stosunkowo najmniej odczuwalny. Następnie należy utrzymać tę pozycję przez około 90 sekund. Przyjmuje się, że ułożenie bolesnych tkanek w pozycji, w której ból znika lub ulega złagodzeniu (do 2 w 11-stopniowej skali – od 0 do 10) zmniejsza aktywność stymulacji nocyceptywnej, co w konsekwencji powoduje odruchowe rozluźnienie nadmiernie napiętych mięśni. 

Innymi opisanymi w literaturze (niezwiązanymi bezpośrednio z kompresją tkanek) metodami uwalniania TrP są: rozciąganie bierne lub czynne mięśni, igłoterapia – suche igłowanie lub ultradźwięki [10],ultradźwięki i laseroterapia kontaktowa, magnetoterapia, akupunktura i elektroakupunktura, iniekcje z prokainy i lidokainy. 

W stanach ostrych zaleca się wykorzystanie łagodnych technik do których należy pozycyjne rozluźnianie oraz metody fizykoterapeutyczne. W stanach przewlekłych włącza się techniki kompresyjne oraz igłoterapię.

Terapia manualna Leczenie manualne należy do jednej z najstarszych metod terapii bólu, która obejmuje powszechnie stosowane i uznane w rehabilitacji techniki masażu. Istotę masażu w klasycznej postaci stanowi mechaniczne wywieranie i  zwalnianie ucisku na tkanki ustroju, którego celem jest przede wszystkim poprawa mikrokrążenia, zniesienie lokalnego niedokrwienia tkanek, wzmocnienie mięśni, redukcja obrzęków i zmniejszenie napięcia mięśni. Rozróżnia się masaż klasyczny, segmentarny, łącznotkankowy, okostnowy, podwodny, wirowy, wibracyjny, synkardialny i kontrpulsacyjny. Najczęściej stosowany masaż klasyczny działa wskutek rozprowadzania po całym organizmie przez krew związków biologicznie czynnych uwolnionych z tkanek przez zabieg oraz na drodze odruchowej przez układ nerwowy. Energia mechaniczna masażu powoduje uwolnienie z tkanek histaminy, serotoniny, acetylocholiny i innych związków biologicznie aktywnych. Zabieg ten działa równocześnie na zakończenia nerwowe w  skórze, zmieniając ich pobudliwość i  wywołując pobudzenie lub hamowanie w  różnych strukturach układu nerwowego. Działanie przeciwbólowe masażu jest pochodną zmniejszenia napięcia mięśni i  zwiększenia ich ukrwienia. Rytmiczne i  równomierne wykonywanie masażu na większych powierzchniach ciała wywołuje też efekt uspokajający, odprężający i powoduje poprawę jakości snu.

Leczenie manualne pełniąc role przeciwbólową należy do jednej z najstarszych metod ukierunkowanych na likwidowanie przyczyn dolegliwości bólowych i występujących dysfunkcji nerwowo-mięśniowo-szkieletowych kręgosłupa. Metody manualne oddziaływają na organizm poprzez bierne i czynne ruchy stawowe jako element badania i terapii. Posiadają tą zaletę, że angażują bezpośrednio chorego w proces terapii przyczyniając się do aktywnego współdziałania i współodpowiedzialności pacjenta za przebieg i efekt terapii. 

Wśród technik terapii manualnej wykorzystywanych w leczeniu osób z chorobą dyskową części lędźwiowej kręgosłupa są specyficzne technik w zakresie: mobilizacji, trakcji, ślizgu, manipulacji techniki energizacji mięśni techniki neuromobilizacjii. Połączenie metod manualnych z masażem daje dodatkowe efekty terapii. Masaż jako uzupełniająca, bezinwazyjna forma oddziaływania na ustrój jest bezpieczną formą terapii, budzi wysokie zadowolenie wśród pacjentów, pomaga zmniejszyć ból przyczyniając się do poprawy dysfunkcji. W celu zwiększenia skuteczności masażu podejmuje się próby rozszerzenia tej metody i stosownych aplikacji w leczeniu bólu krzyża z objawami rwy kulszowej i niwelowania mięśniowo-powięziowych punktów spustowych w obrębie mięśni lędźwiowych przykregosłupowych, miednicy, ud i podudzia.

W ostatnich latach obserwuje się wzrost wykorzystania w leczeniu dyskopatii lędźwiowej zabiegów terapii manualnej. Zaprezentowane powyżej wyniki zastosowanych zabiegów terapii manualnej w leczeniu dolegliwości bólowych narządu ruchu, dowodzą skuteczności leczenia manualnego co znajduje potwierdzenie u autorów różnych prac. Według Srana terapia manualna obejmuje wiele różnorodnych technik wykonywanych ręcznie. Stosowana jest w zakresie oceny diagnostycznej i leczenia zarówno tkanki nerwowej oraz tkanek miękkich. Terapeuci, którzy stosują w swojej praktyce klinicznej więcej niż jedną technikę terapii manualnej osiągają lepsze wyniki i większą skuteczność w leczeniu dolegliwości bólowych lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa. 

Leczenie „łokcia tenisisty” metodami terapii manualnej Jedną z metod kompleksowego leczenia „łokcia tenisisty” jest terapia manualna, zajmująca się diagnozowaniem   i leczeniem odwracalnych zaburzeń funkcjonalnych układu ruchu. Zaburzenia te mogą wywodzić się z uszkodzeń strukturalnych, mogą im towarzyszyć lub być ich następstwem. Wskazaniem do leczenia za pomocą terapii manualnej są: zaburzenia czynności ruchu w stawie (hipermobilność, hipomobilność), zaburzenia czynności mięśni oraz zaburzenia postawy, oddechowe, bóle i zawroty głowy. Przeciwwskazaniem są m.in.: złamania, ostre stany zapalne, procesy nowotworowe, osteoporoza. 

W leczeniu „łokcia tenisisty” wykorzystywane są następujące techniki terapii manualnej: głęboki masaż poprzeczny, manipulacja Milla, funkcjonalny masaż tkanek miękkich oraz medyczny trening funkcjonalny. 

Głęboki masaż poprzeczny Głęboki masaż poprzeczny (GMP) jest specyficzną techniką mobilizacji, która jest wykonywana poprzecznie do określonych tkanek (mięśnie, ścięgna, więzadła). Jej celem jest utrzymanie i/lub odtworzenie naturalnej ruchomości. Efekt terapeutyczny jest oparty na wywołaniu specyficznego ruchu w uszkodzonej tkance, co zapobiega lub powoduje usunięcie już istniejących wewnętrznych lub zewnętrznych sklejeń. Dochodzi także do ustalenia prawidłowej orientacji przestrzennej regenerowanych tkanek. GMP powoduje również urazowe przekrwienie, przez co uzyskiwany jest czasowy efekt analgetyczny. Ułatwione zostaje usuwanie drażniących substancji oraz dostarczenie endogennych opiatów. Przeciwwskazaniami do GMP są: duże zwapnienia tkanek miękkich, reumatoidalne formy zapaleń ścięgien, choroby skóry oraz bakteryjne zapalenia w rejonie zabiegu.

Leczenie uszkodzenia na brzusznej części nadkłykcia bocznego na przyczepie mięśnia prostownika promieniowego nadgarstka krótkiego odbywa się w pozycji leżącej lub siedzącej pacjenta. Kończyna górna chorego ułożona jest w zgięciu w stawie łokciowym do 90° i maksymalnej supinacji przedramienia. Terapeuta lokalizuje uszkodzone miejsce w obszarze przednio-bocznym nadkłykcia kości ramiennej. Technika wykonywana jest boczną stroną kciuka w kierunku tylnym w rytmie 1-sekundowym w czasie 12 minut.

Manipulacja Milla Manipulacja Milla wykonywana jest w przypadku uszkodzenia brzusznej części nadkłykcia bocznego na przyczepie mięśnia prostownika promieniowego nadgarstka krótkiego. Technika zawsze poprzedzona jest głębokim masażem poprzecznym. Pacjent przebywa w pozycji siedzącej z zajętą kończyną górną ustawioną w odwiedzeniu pod kątem 90° i rotacji wewnętrznej w stawie łopatkowo-ramiennym oraz pod kątem 90° w stawie łokciowym. Terapeuta jedną ręką stabilizuje kończynę górną pacjenta nad stawem łokciowym, natomiast drugą utrzymuje dłoń chorego w maksymalnym zgięciu stawu nadgarstkowego i pronacji przedramienia. Kciuk terapeuty ułożony jest wewnątrz ręki pacjenta. Następnie terapeuta prostuje staw łokciowy chorego aż do wyczucia sprężystego oporu. W tym momencie należy wykonać szybki impuls w kierunku wyprostu stawu łokciowego. Przeciwwskazaniem do wykonania tej techniki jest ograniczenie zakresu ruchu biernego wyprostu w stawie łokciowym.

Funkcjonalny masaż tkanek miękkich Funkcjonalny masaż tkanek miękkich jest formą masażu wykorzystującą jako element dodatkowy ruch tkanki, na której wykonywana jest technika. Działanie jest podobne do GMP i opiera się na ruchu oraz przekrwieniu masowanej tkanki. W przypadku leczenia uszkodzenia na brzusznej części nadkłykcia bocznego na przyczepie mięśnia prostownika promieniowego nadgarstka krótkiego pacjent przebywa w pozycji siedzącej lub leżącej z zajętą kończyna górną wyprostowaną w stawie łokciowym. Terapeuta układa kciuk ręki bliższej na zlokalizowanym wcześniej punkcie bolesnym, drugą ręką chwyta grzbiet ręki pacjenta. Impuls przykładany jest przez kciuk terapeuty z jednoczesnym ruchem tkanki wywoływanym przez bierne zgięcie dłoniowe w stawie nadgarstkowym chorego. Czas jednorazowego wykonania masażu to 10 minut.

Zabiegi manualne szyjnopochodnego bólu głowy Cele zabiegów manualnych to przywrócenie równowagi czynnościowej szyjnego odcinka kręgosłupa oraz likwidacja bądź zmniejszenie objawów subiektywnych. W przypadku stwierdzenia zaburzeń stawowych w formie ograniczenia ruchomości (hypomobilność) przeprowadzana jest mobilizacja stawowa, natomiast przy wykryciu zaburzeń w obrębie tkanek miękkich stosowane jest ich leczenie funkcjonalne. Zabiegi poprzedzone są testami próbnymi potwierdzającymi zasadność i bezpieczeństwo użycia wybranych technik. Należy także pamiętać o ogólnych przeciwwskazaniach do stosowania technik terapii manualnej, m.in.: niestabilności stawów kręgosłupa, osteoporozie, objawach neurologicznych świadczących o ucisku na korzeń nerwowy, schorzeniach układu naczyniowego oraz braku współpracy ze strony pacjenta. 

Testy bezpieczeństwa: 

1. Test niestabilności segmentu ruchowego C1 – pacjent siedzi, terapeuta stabilizuje jedną ręką głowę i szyję pacjenta w lekkim zgięciu do przodu. Druga ręka przeprowadza przesunięcie brzuszne kręgu obrotowego poprzez wyrostek kolczysty. W ten sposób stwierdza się, czy nie jest uszkodzone więzadło poprzeczne kręgu szczytowego (l. transversum atlantis). 

2. Test przepływu krwi w tętnicy kręgowej (a. vertebralis) – pacjent leży na wznak z głową poza leżanką. Terapeuta ustawia głowę pacjenta w maksymalnej rotacji i zgięciu bocznym w tym samym kierunku. Głowa jest utrzymywana w końcowym zakresie ruchu. Pojawienie się zawrotów głowy, oczopląsu, bólu i nudności oznacza problem z przepływem krwi w tętnicy po stronie przeciwnej do ruchu zgięcia bocznego i rotacji. 

Techniki zabiegów mobilizacji Zabiegi mobilizacji wykonywane są w przypadku stwierdzenia zaburzeń ruchu i zaburzeń w grze stawowej (zablokowania). Termin „zablokowanie” używany jest do określenia przejściowej hypomobilności stawu lub segmentu ruchowego. Jako przyczyny zablokowania wymieniane są najczęściej niewłaściwe wzorce ruchowe prowadzące do niefizjologicznych obciążeń stawów, urazy, zmiany strukturalne stawu oraz zmiany odruchowe. 

Skuteczność zabiegów terapii manualnej Skuteczność zabiegów terapii manualnej w leczeniu szyjnopochodnych bólów głowy staje się coraz częściej podmiotem badań na całym świecie. Brakuje jednak takich badań w piśmiennictwie polskim. Zbiorcze opracowanie wyników badań z 21 publikacji przygotowane przez Bryansa i wsp. wskazuje na istotne zmniejszenie objawów u pacjentów z migrenami i bólami głowy pochodzenia szyjnego. Autorzy uważają, iż typ leczenia, jego dawkowanie i czas powinny zależeć od określonych wytycznych, doświadczeń klinicznych i uzyskanych wyników. Zwracają także uwagę, że dowody na zastosowanie terapii manualnej jako jedynej metody leczenia u pacjentów z napięciowym bólem głowy są niejednoznaczne. W przygotowanym przez Bronforta i wsp. opracowaniu 49 przeglądów klinicznych oraz 16 baz badań wykonanych w Wielkiej Brytanii potwierdzono skuteczność stosowania terapii manualnej w leczeniu szyjnopochodnych bólów głowy. Autorzy wskazują także na skuteczność mobilizacji w leczeniu zawrotów głowy pochodzenia szyjnego oraz migreny. Przegląd 37 artykułów przeprowadzony przez Chaibiego i wsp. dowodzi, iż fizjoterapia i terapia manualna mogą być efektywną metodą leczenia tego typu schorzeń. Badania tych autorów również potwierdzają skuteczność terapii manualnej w leczeniu migreny, której towarzyszą nudności, wymioty oraz nadwrażliwość na światło. W badaniach wieloośrodkowych Eriksen i wsp. ocenili wyniki stosowania terapii manualnej w odcinku szyjnym kręgosłupa u 1090 pacjentów. Autorzy stwierdzili znaczące obniżenie nasilenia bólów, wysoki stopień satysfakcji pacjentów z zabiegów oraz brak ciężkich zdarzeń niepożądanych. Warto zwrócić uwagę także na trwałość efektów leczenia metodami terapii manualnej. W badaniach Chaibiego i wsp. 40-letnia pacjentka poddana zabiegom manualnym nie zgłosiła objawów przez pół roku po zakończonej terapii. Studium przypadku przeprowadzone przez Hubbarda i wsp. udowodniło pozytywny wpływ leczenia manualnego na objawy migrenowe. Liczba ataków migrenowych u 39-letniej pacjentki zmniejszyła się z 2-3 (od 20 lat) do 1-2 tygodniowo po serii zabiegów. W badaniach van Duijna i wsp. 40-letni pacjent cierpiący z powodu bólów głowy został poddany leczeniu manualnemu obejmującemu 16 spotkań w ciągu 9 tygodni. Według autorów osiągnięto wyraźną poprawę funkcjonalną – Neck Disability Index (NDI) zmniejszył się do 3/50 z początkowego 20/50. 

Stosowanie terapii manualnej może być także skuteczne w leczeniu syndromu cyklicznego wymiotowania. Hubbard i wsp. podają przypadek 7-letniej pacjentki cierpiącej na tego typu zespół od ponad 4 lat. W przebiegu choroby pojawiły się także bóle głowy i brzucha trwające po 2 miesiące. Zastosowanie technik manualnych spowodowało natychmiastowe ustąpienie objawów. 

Manipulacje powięziowe wg stecco Manipulacje powięziowe to metoda terapeutyczna stworzona przez Luigiego Stecco w oparciu o koncepcję łań- cuchów mięśniowych, czy też taśm anatomicznych oraz o teorię tensegracji. Podłożem do pracy w Manipulacjach Powięziowych jest powięź głęboka, która nie jest traktowana przez Stecco jako jednorodna błona. Powięź wg Stecco to element, który: 

– koordynuje jednostki motoryczne, skupione w jednostce mięśniowo-powięziowej (MP), 

– jednoczy jednokierunkowe łańcuchy mięśniowe (sekwencje MP), 

– łączy stawy za pomocą troczków (spirale MP). 

Jednostka mięśniowo-powięziowa składa się z jednostek motorycznych, poruszających dany segment ciała w jednym kierunku wraz z powięzią łączącą grupy jednostek motorycznych, które wywierają siły skierowane w tym samym kierunku. Stecco wyodrębnił w ciele ludzkim segmenty ruchowe, które można traktować jak stawy. W każdym z wyznaczonych segmentów ruch koordynowany jest przez 6 jednokierunkowych MP. W ten sposób Stecco wyznaczył 84 MP. 

W ramach każdego MP można wyróżnić:
a) jedno- (krótkowektorowe) i dwustawowe (długowektorowe) włókna mięśniowe. Przesuwając się w powięziowych pochewkach, kontrolują one ruch w ten sposób, że pomiędzy dwoma głównymi wektorami każdej MP znajdują się małe, utworzone przez pojedyncze włókna mięśniowe nieco od siebie oddalone. Taka kontrola segmentu przypomina stabilizację masztu przez stalowe linki rozpięte w różnych kierunkach; 

b) głębokiewłóknamięśniowe,które poprzez elementy łącznotkankowe (śródmięsna, omięsna, namięsna) przekazują napięcie do powierzchownych warstw powięzi. W każdym mięśniu istnieje wiele łącznotkankowych elementów, które dzięki zachowanej ciągłości zapewniają skoordynowaną aktywność tych wektorów podczas czynności ruchowej oraz podczas stabilizacji. komponenty łącznotkankowe są rodzajem elastycznego szkieletu, do którego przymocowane są włókna i wrzeciona mięśniowe. rolą tej tkanki (stanowiącej ciągłość ze ścięgnami) jest rozprowadzanie siły mięśniowej. dzięki ciągłości tkanki łącznej możliwe jest przekazywanie skurczów wrzecion mięśniowych z głębokich do powierzchownych warstw oraz pasywnego napięcia powięzi w odwrotnym kierunku. W układzie tym napięcie nie jest rozpraszane tylko koordynowane przez określone centrum koordynacji (cc); 

c) włókna mięśniowe agonistycznej MP, przyczepiające się do powięzi antagonistycznej MP. Mięśnie antagonistyczne napinając powięź, dają poprzez stabilizację wsteczną powięzi oparcie dla skurczu agonistów.