Masaż limfatyczny ma także zbawienny wpływ na obrzęki nóg. Szczególnie dobre efekty daje u osób które intensywnie ćwiczą, co dodatkowo pomaga w spalaniu uwolnionych toksyn i tłuszczów. Zalecany jest również w przypadku żylaków. Ponieważ poprawia krążenie jest bardzo wskazany dla kobiet wykonujących pracę wymagającą długotrwałego stania lub siedzenia.

Po zabiegu odczuwa się odprężenie i lekkość. Drenaż limfatyczny pomaga likwidować obrzęki oraz uczucie ciężkich, zmęczonych nóg.

Sam masaż jest bardzo przyjemny, a przy tym działa terapeutycznie na nasze ciało. Wszystkie ruchy wykonywane są bardzo powoli, w tempie którym przepływa limfa przez nasze ciało. Z zabiegu wychodzimy zrelaksowani, bo pod jego wpływem wydzielają się endorfiny, które odpowiadają za uczucie odprężenia i zadowolenia.

Drenaż limfatyczny twarzy jest wykonywany w celu oczyszczenia i stymulacji skóry twarzy, dekoltu oraz górnej części klatki piersiowej. Najczęściej korzystają z niego panie mające problem z zastojem limfy w górnej i środkowej części twarzy oraz okolicy oczu. Efektem zabiegu jest zmniejszenie obrzęku i lepsze ukrwienie skóry.

Ze względu na formę, drenaż może być wykonywany codziennie.

Przeciwwskazaniem do wykonania masażu limfatycznego są przede wszystkim nowotwory, ostre stany zapalne i choroby zakaźne. Także; rozrusznik serca, angina, epilepsja, nerwica, menstruacja, ciąża.

Masaż limfatyczny twarzy 30 min - 100 zł
Masaż limfatyczny nóg 60 min - 150 zł
Masaż limfatyczny całego ciała 120 min - 300 zł

 

 

 

Do czynników ryzyka powstania obrzęku limfatycznego możemy zaliczyć:

• Zabiegi operacyjne przebiegające z usunięciem węzłów chłonnych. U 10-40% kobiet po operacji usunięcia piersi wraz z okolicznymi węzłami chłonnymi rozwija się obrzęk chłonny.
• Radioterapia – naświetlanie może uszkadzać elementy układu chłonnego i prowadzić do rozwoju obrzęku.
• Wyjazdy do krajów azjatyckich – ryzyko zarażenia filariozą. Około 90 milionów ludzi cierpi na obrzęk limfatyczny spowodowany przez tę chorobę.
• Urazy przebiegające z uszkodzeniem naczyń chłonnych.
• Ukąszenia przez owady lub zwierzęta – stwarza ryzyko wystąpienia stanu zapalnego naczyń i węzłów chłonnych.
• Długotrwałe stanie, siedzenie ze spuszczonymi nogami lub utrzymywanie opuszczonego ramienia – nasila istniejący już obrzęk limfatyczny kończyny, utrudniając odpływ chłonki.
• Brak higieny osobistej – sprzyja zakażeniom obrzękniętej kończyny, co nasila zmiany chorobowe.

 Leczenie zachowawcze. W początkowym stadium choroby, gdy nie doszło jeszcze do znacznego stwardnienia i pogrubienia skóry, skuteczne może okazać się leczenie zachowawcze. Rozpocząć je może sam pacjent, wprowadzając odpowiednie zmiany w swoim stylu życia:

1. Unikanie długotrwałego stania oraz siedzenia ze spuszczonymi nogami ( w przypadku obrzęku kończyn dolnych ). Taka pozycja sprzyja gromadzeniu limfy pod wpływem siły grawitacji w kończynach dolnych i nasila zmiany obrzękowe. Zaleca się odpoczynek w pozycji siedzącej z nogami uniesionymi lekko do góry. Jeśli obrzęk występuje na kończynie górnej, należy również w miarę możliwości utrzymywać ją w pozycji uniesionej, aby ułatwić odpływ chłonki.
2. Unikanie urazów. Uraz może nasilać uszkodzenie naczyń chłonnych na drodze mechanicznej. Przerwanie ciągłości tkanek w wyniku urazu otwiera również wrota zakażenia, którymi drobnoustroje mogą wniknąć do organizmu. W takich warunkach stan zapalny rozwija się bardzo łatwo, prowadząc do zaostrzenia zmian obrzękowych.
3. Dbałość o higienę skóry. Jest to kolejny istotny czynnik zapobiegania zakażeniom skóry.

          Leczenie zachowawcze – fizjoterapia. Podstawą jest tu tzw. kompleksowa terapia limfatyczna, w której skład wchodzi drenaż limfatyczny, bandażowanie kompresyjne oraz terapia ruchem:

1. Drenaż limfatyczny. Polega na stosowaniu różnych technik masażu, które mają za zadanie ułatwić przepływ chłonki przez uszkodzone lub niedrożne naczynia i doprowadzić do redukcji obrzęku. Drenaż powinien być przeprowadzony przez doświadczonego fizjoterapeutę, gdyż zbyt intensywna terapia w tym zakresie może doprowadzić do uszkodzenia pozostałych zdrowych naczyń chłonnych i spowodować pogorszenie stanu pacjenta.
2. Bandażowanie kompresyjne. Jest to specjalny sposób wywierania ucisku na obrzękniętą kończynę z użyciem bandaży elastycznych, pończoch lub opasek elastycznych. Kompresja powinna być tak zastosowana, aby największy ucisk był wywierany obwodowo i zmniejszał się stopniowo w kierunku dosercowym.
3. Terapia ruchem ( kinezyterapia ). Opiera się na założeniu, że rytmiczny ucisk mięśni na naczynia chłonne, jaki ma miejsce podczas aktywności fizycznej, ułatwia przepływ limfy. Stosowane są różne rodzaje gimnastyki odbarczającej, która ma za zadanie zmniejszenie obrzęków.

Wymienione zabiegi fizjoterapeutyczne nie mogą być stosowane, jeśli w skórze lub tkance podskórnej występuje ostry stan zapalny, rozpoznano świeżą zakrzepicę żył głębokich, pacjent cierpi na zastoinową niewydolność krążenia lub nowotwór złośliwy. W większości przypadków kompleksowa terapia limfatyczna przynosi dobre efekty. Po zmniejszeniu obrzęku można zastąpić intensywne zabiegi stosowaniem opasek lub pończoch uciskowych w ciągu dnia, indywidualnie dobranych do stanu kończyny. W niektórych przypadkach zaleca się także bandażowanie kończyny na noc bandażem elastycznym. Jeśli pacjent cierpi równocześnie na zaawansowaną chorobę niedokrwienną kończyn, stosowanie trwałego ucisku jest przeciwwskazane.

Obrzęk  limfatyczny  (lymphoedema)  jest  wynikiem  zaburzeń  transportu  chłonki w układzie  limfatycznym  oraz nadmiernym,  patologicznym jej gromadzeniem się.  W  skład chłonki wchodzą  leukocyty,  komórki  apoptotyczne  i  śródbłonkowe  oraz  produkty metaboliczne.  Limfa  jest  produktem wysokobiałkowym,  a  zaburzenia  jej  odpływu  mogą doprowadzić  w  konsekwencji  do  stanu  zapalnego  w  obrębie  obrzękniętych  tkanek  lub lokalnego upośledzenia odporności. 

Wyróżnić można trzy stopnie obrzęku:

Iº : obrzęk miękki i plastyczny. Ten rodzaj obrzęku ustępuje po elewacji kończyny oraz po spoczynku.

IIº  :  obrzęk  miękki,  elastyczny.  Charakteryzuje  się  tym,  że nie  ustępuje samoistnie, towarzyszą mu zmiany w tkance podskórnej. Obrys kończyny jest pogrubiony.

IIIº : obrzęk twardy, nieodwracalny. Kończyna jest zniekształcona, znacznie zwiększają się obwody kończyn. Skóra ulega sklerotyzacji.

Manualny drenaż limfatyczny ma  na  celu przemieszczenie chłonki z obszarów, w których zalega,  za  pomocą  zastosowania  specjalnych  technik.  Techniki  te  muszą  mieć charakter przepychający, powinny być wykonywane płynnie, miękko oraz zniewielką siłą, aby nie doprowadzić do rozgrzania tkanek. Kończyna masowana powinna znajdować się w elewacji, aby ułatwić odpływ chłonki. Pacjentka powinna być poinformowana o tym, żeby trzymać kończynę uniesioną także podczas odpoczynku  po  zabiegu.  Poprawne  wykonanie drenażu wymaga dokładnej znajomości anatomii układu limfatycznego, a częstotliwość jego wykonywania powinna być dopasowana indywidualnie do potrzeb ciężarnej. W przypadku zaawansowanego obrzęku limfatycznego pacjentka powinna nosić elastyczną nogawkę po zabiegu.  Warto nadmienić,  że  drenaż  taki  wpływa  również  pozytywnie  na  psychikę masowanej działając relaksująco i odprężająco.

W przebiegu zaawansowanych chorób u pacjentów u kresu życia dochodzi do kumulacji wielu objawów będących źródłem cierpienia. Jednym z nich jest obrzęk, występujący u 15–30% pacjentów z nowotworami złośliwymi (także po przebytym radykalnym leczeniu onkologicznym), u ok. 50% chorych z zaawansowaną przewlekłą niewydolnością serca i do ok. 70% z przewlekłą chorobą nerek kwalifikowanych do opieki paliatywnej i hospicyjnej (OPH).

Zwykle dotyczy kończyn (częściej dolnych), choć może się lokalizować także w innych okolicach ciała: na tułowiu, genitaliach czy głowie i szyi. Początkowo przemijający, niewielkich rozmiarów, miękki (plastyczny) i ustępujący po odpoczynku lub uniesieniu obrzękniętej kończyny albo zmianie pozycji ciała pacjenta leżącego, z czasem staje się elastyczny, twardnieje, co prowadzi do zaburzeń ukrwienia skóry, jej pogrubienia z przerostem brodawek (papillomatoza). W konsekwencji długo utrzymującego się obrzęku zaawansowanych rozmiarów dochodzi do zaniku naczyń chłonnych, atrofii i osłabienia siły mięśniowej. Znacząco rośnie ryzyko uszkodzeń skóry, zakażeń bakteryjnych i grzybiczych, co przyczynia się do powstawania trudno gojących się owrzodzeń, a w rzadkich przypadkach także naczyniakomięsaka. Obrzękowi zwykle towarzyszy nieprzyjemne uczucie rozpierania tkanek, nadmiernej ciężkości zajętej kończyny, osłabienie, z czasem dołączają parestezje, a w konsekwencji pogarsza się ogólna sprawność i jakość życia chorego. U jednej trzeciej chorych z obrzękiem objętych OPH jest on głównym problemem pogarszającym komfort. Nieleczony obrzęk (zwłaszcza wynikający z pierwotnego upośledzenia odpływu chłonki) jest schorzeniem nieuleczalnym, często wikłającym leczenie onkologiczne, z czego wynika tradycyjny związek ośrodków terapii obrzęku z OPH.

Podstawowym postępowaniem terapeutycznym w obrzęku o złożonej etiologii pozostaje fizjoterapia, jednak u każdego pacjenta należy równolegle określić wskazania do uzupełniającej farmakoterapii zastoinowej niewydolności serca, profilaktyki lub leczenia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, wyrównania poziomu hormonów tarczycy, wdrożenia miejscowego i systemowego leczenia uszkodzeń skóry i zakażeń, ewentualnej paracentezy napiętego wodobrzusza oraz zapewnić odpowiednią analgezję umożliwiającą rozpoczęcie właściwej terapii. Dodatkowo warto przeanalizować przyjmowane przez chorego leki (także wydawane bez recepty) pod kątem ich działań nasilających lub wyzwalających obrzęk, a u osób niestosujących przewlekle leków steroidowych rozważyć jednorazowe lub kilkudniowe wprowadzenie steroidu (deksametazon 4–16 mg/dobę) mającego działanie przeciwobrzękowe. W trakcie prowadzenia terapii należy monitorować jej efekty obiektywne (rozmiary obrzęku), subiektywne (objawy, jakość życia), objawy niepożądane (miejscowe i ogólnoustrojowe) oraz tolerancję leczenia. 

Najczęściej proponowanym postępowaniem fizjoterapeutycznym uzupełniającym kompresję jest kilkudziesięciominutowy ręczny drenaż limfatyczny (manual lymphatic drainage – MLD). Zaproponowany przez A. R. von Winiwartera, następnie E. Voddera, później kilkukrotnie modyfikowany, MLD zasadniczo odróżnia się od masażu klasycznego, ponieważ wykonywane rękoczyny są bardziej delikatne, wolniejsze, obejmują najpierw obszary ciała niezajęte obrzękiem, leżące centralnie na szyi i tułowiu, schodząc w dalszej kolejności na kończyny objęte obrzękiem coraz bardziej obwodowo. Warunkiem prawidłowego wykonania drenażu jest odpowiednie przeszkolenie terapeutów. MLD krótkotrwale poprawia przepływ płynu w sprawnie działających naczyniach chłonnych, co może mieć znaczenie w profilaktyce oraz terapii obrzęków z czynnościową niewydolnością zachowanych naczyń chłonnych. W OPH ma on działanie głównie relaksujące i zmniejszające objawy bólu czy duszności, natomiast jego efekt zmniejszający rozmiary utrwalonego obrzęku jest mniej wyraźny – podobną redukcję obrzęku można uzyskać samym bandażowaniem w połączeniu z odpowiednimi ćwiczeniami [41]. Głównymi przeciwwskazaniami do rozpoczęcia MLD są nieopanowany ból masowanej okolicy, zakażenia skóry, podejrzenie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej oraz zdekompensowana niewydolność serca. Nie potwierdzono możliwego negatywnego wpływu MLD na rozwój choroby nowotworowej.

Nieleczony obrzęk jest częstym źródłem cierpienia chorych będących u kresu życia. W praktyce niestety jedynie sporadycznie pacjenci otrzymują skuteczne leczenie fizjoterapeutyczne, zwykle są jedynie odwadniani farmakologicznie. W efekcie większość chorych jest przyjmowanych do OPH z zaawansowanym, powikłanym obrzękiem, gdy skuteczne postępowanie jest trudne. Zasadniczym celem u chorego z obrzękiem jest polepszenie komfortu i jakości życia dzięki łagodzeniu dokuczliwych objawów oraz, o ile to możliwe, poprawie funkcjonowania. Dla takiego pacjenta często największym problemem nie jest widoczna asymetria ciała, ale objawy związane z obrzękiem czy ograniczenie sprawności. W postępowaniu leczniczym należy więc uwzględnić oczekiwania chorego oraz jego system wartości, zwracając szczególną uwagę na unikanie tych interwencji, w przypadku których działania niepożądane mogą przeważać nad korzyściami w przewidywanym krótkim okresie życia. Kompleksowa fizjoterapia przeciwobrzękowa (lub jej indywidualnie dobrane składowe) istotnie redukuje obrzęk związany z zaawansowanymi schorzeniami oraz łagodzi towarzyszące objawy, co wpływa na poprawę jakości życia chorych. Nawet u chorych z bardzo zaawansowanym i zaniedbanym pierwotnym obrzękiem limfatycznym CDT może się okazać skuteczna. W literaturze przeważa pogląd o potrzebie indywidualnego doboru metod opisanych w niniejszej pracy. Pacjentom z wczesnymi, przemijającymi postaciami obrzęku, o niewielkich rozmiarach można zalecić unoszenie kończyny, dostosowane ćwiczenia, kinezjotaping, ewentualnie stosowanie produktów kompresyjnych (nawet w pierwszym stopniu kompresji). U chorych z prognozowanym dłuższym przeżyciem i bardziej nasilonym obrzękiem (z możliwą progresją i narastaniem uciążliwych powikłań) warto w pierwszej kolejności rozważyć zastosowanie metod mających udowodnioną skuteczność w redukcji obrzęku (i objawów towarzyszących), a więc kompresjoterapię bandażem, połączoną niekiedy z odwodnieniem i steroidoterapią, ewentualnie MLD. U pacjentów z mniej nasiloną chorobą lub prognozowanym krótszym przeżyciem wystarczająco skuteczne w poprawie jakości życia może się okazać ograniczenie postępowania wyłącznie do MLD, kinezjotapingu i/lub tylko unoszenia kończyny. Masywne obrzęki występujące u chorych w ostatnich dniach życia, przy nietolerancji nawet lekkiej kompresji, mogą się kwalifikować do zabiegu drenażu podskórnego. Z uwagi na brak specyficznych narzędzi do monitorowania terapii należy wykorzystywać ocenę natężenia występujących objawów w połączeniu z prostymi skalami jakości życia, dostosowanymi do stanu zdrowia i możliwości komunikacji chorego. Obrzęk związany z zaawansowaną chorobą, nie tylko nowotworową, zwykle zaniedbywany w praktyce, stanowi częste źródło cierpienia pacjentów i może być skutecznie leczony w ramach OPH. 

Stany kliniczne, którym towarzyszą obrzęki podudzi to: 

– niewydolności serca, 

– żylaki kończyn dolnych, 

– zapalenie zakrzepowe żył i zespół pozakrzepowy, 

– zatrucie ciążowe, – uboczne działanie leków, 

– hiperaldosteronizm wtórny, 

– progestageny, inhibitory aromatazy, glikokortykosteroidy, 

– obrzęki pourazowe i pooperacyjne,

 – obrzęki limfatyczne i słoniowacizna, 

– niedoczynność tarczycy,

 – obrzęki samoistne. 

Kończyny dolne są najczęstszym miejscem lokalizacji obrzęków w chorobach systemowych takich jak: niewydolność krążenia, choroby wątroby, zespół nerczycowy, niedoczynność tarczycy. Każda z tych chorób ma pewne charakterystyczne dla siebie cechy. W chorobach serca – stwierdzić można współistniejącą sinicę, powiększenie sylwetki serca lub objawy wady, albo charakterystyczne dla choroby niedokrwiennej zmiany w zapisie ekg. 

W chorobach wątroby – współistnieje zwykle z obrzękami kończyn dolnych wodobrzusze i inne objawy nadciśnienia wrotnego, niekiedy żółtaczka, ginekomastia, pajączki naczyniowe oraz biochemiczne cechy uszkodzenia wątroby, a także nierzadko objawy encefalopatii wrotnej.

 Za chorobą nerek – jako przyczyną obrzęków podudzi przemawiałby długoletni wywiad, obrzęki na twarzy , nadciśnienie tętnicze oraz badania biochemiczne (podwyższony poziom mocznika i kreatyniny, niedokrwistość, zmiany w moczu, hipoproteinemia, hiperlipidemia). W niedoczynności tarczycy typowy obraz kliniczny oraz badania poziomu TSH i hormonów tarczycy przesądzają o rozpoznaniu. 

Najczęstszym błędem w praktyce klinicznej jest przypisywanie większości obrzęków niewydolności serca, która chociaż jest jedną z przyczyn obrzęków, to jednak ustępuje miejsca pod względem częstości chorobom układu żylnego. Te ostatnie są przyczyną obrzęków u ponad połowy chorych z obrzękiem podudzi. Choroby żył, które powodują obrzęki to przede wszystkim: 

a. żylaki kończyn dolnych, 

b. zapalenie zakrzepowe żył, 

c. zespół pozakrzepowy, a z rzadszych przyczyn 

d. przetoki tętniczo – żylne. 

W powstawaniu żylaków uczestniczą takie czynniki jak niewydolność zastawek żylnych, osłabienie ściany żył oraz wzmożony napływ krwi do układu żylnego powierzchownego z układu żył głębokich. Istotną rolę w powstawaniu żylaków odgrywają czynniki genetyczne, a czynniki środowiskowe takie jak mała aktywność fizyczna, otyłość, gorące kąpiele mogą przyśpieszać rozwój choroby. Obrzęki związane z żylakami są zwykle niesymetryczne i najczęściej towarzyszą im bolesne kurcze łydek, uczucie ciężkości nóg, przeczulica i parestezje oraz zmiany skórne. 

Zmiany żylakowe są procesem postępującym obejmującym żyły powierzchowne, przeszywające i w końcu głębokie. Z czasem dołączają się liczne powikłania takie jak zmiany zapalne żył, krwawienia, wybroczyny, owrzodzenia, zapalenia skóry i tkanki podskórnej. Dodatkowymi objawami w tych stanach (poza obrzękami) są: bolesność, zaczerwienienie oraz nadmierne ucieplenie skóry. Palpacyjnie wyczuwa się bolesną, zgrubiałą i stwardniałą na swoim przebiegu żyłę. Przebycie zapalenia pozostawia trwałe zmiany w naczyniu żylnym w postaci zbliznowacenia zastawek i zgrubienia ściany, co zwiększa zastój żylny i ryzyko powtórnych zapaleń żył. 

Trudności diagnostyczne sprawia niekiedy rozpoznanie obrzęków chłonnych. Należy pamiętać, ze choroby tętnic i żył kończyn dolnych często upośledzają czynność naczyń chłonnych. Obrzęki chłonne są zazwyczaj symetryczne i w odróżnieniu od innych obrzęków obejmują również palce stopy. Obrzęki chłonne są wynikiem gromadzenia się wody, białka, erytrocytów, produktów metabolicznych, migrujących komórek odpornościowych, a także resztek komórek ulegających apoptozie w obrębie przestrzeni miedzykomórkowych i naczyniach chłonnych, co w rezultacie prowadzi do postępującego włóknienia tkanki. Tak więc obrzęk chłonny powstaje w skutek gromadzenia się wody i białka oraz zwiększenia liczby komórek i masy macierzy. W zależności od etiologii obrzęki chłonne dzielimy na: idiopatyczne, pozapalne, pooperacyjne, pourazowe i mieszane obrzęki chłonno – żylne występujące w owrzodzeniach troficznych w przebiegu żylaków kończyn dolnych. Rzadkim rodzajem obrzęku chłonnego są obrzęki pasożytnicze, których przyczyną jest filarioza. Choroba wywoływana jest przez nicienie, które pasożytują w naczyniach limfatycznych. Występuje ona w krajach tropikalnych i subtropikalnych.

Ręczny drenaż limfatyczny (MLD) jest jedną z metod leczenia fizykalnego stosowaną w różnych dyscyplinach medycznych: limfologii, flebologii, fizjoterapii i medycynie sportowej, a nawet w kosmetyce. Ma on za zadanie poprawę odpływu chłonnego i stosuje się go w zapobieganiu i leczeniu dysfunkcji układu chłonnego wynikającej z defektów genetycznych, zastoju żylnego, nadmiernego wysiłku fizycznego, urazów, zapalenia czy choroby nowotworowej. Pomimo powszechnego stosowania w praktyce dotychczasowe badania porów-nujące skuteczność MLD z innymi formami fizjoterapii niewydolności chłonnej prowadzą do rozbieżnych wyników. Niepełna wiedza na temat efektów fizjologicznych, różnorodność technik i zalecanego czasu trwania zabiegów oraz łączne stosowanie MLD z innymi formami fizjoterapii utrudniają rzetelną ocenę skuteczności MLD jako jedynej formy leczenia. 

Fizjologiczne przesłanki ręcznego drenażu limfatycznego W teorii MLD opiera się na stymulacji układu chłonnego i poprawie odpływu limfatycznego na skutek pobudzenia aktywności limfangionów. W czasie drenażu dochodzi do zmniejszenia działania sympatycznego układu nerwowego przy jednoczesnym zwiększeniu pracy układu parasympatycznego. Powoduje to odprowadzenie zbędnych produktów przemiany materii i usuwanie obcych ciał. Zaobserwowano także lokalne zmniejszenie ekspresji genów czynników prozapalnych, co może zapobiegać powikłaniom zapalnym (DLA). Choć skuteczność MLD potwierdzono w badaniach oceniających przepływ chłonny w trakcie drenażu w limfoscyntygrafii, wciąż brakuje informacji na temat jego odległych efektów pod względem anatomii, fizjologii i możliwości transportowych układu chłonnego. Pierwsze doniesienia dotyczące MLD sięgają końca XIX wieku, kiedy Alexander Ritter von Winiwarter, austriacko-belgijski chirurg, dokonał pierwszego opisu drenażu połączonego z kompresjoterapią i ćwiczeniami fizycznymi w obrzęku chłonnym. Technikę MLD udoskonalił Emil Vodder, filozof, ale także masażysta stosujący go od 1932 roku, początkowo w kosmetyce, później w fizjoterapii. W 1960 roku powstała szkoła Voddera — szkoła drenażu limfatycznego oparta na gruntownej wiedzy anatomicznej i patofizjologicznej układu chłonnego. W 1963 roku Johannes Asdonk założył pierwszą szkołę manualnego drenażu w Niemczech, opracował także wskazania i przeciwwskazania do jego stosowania.

Z czasem powstawały i rozwijały się ośrodki terapeutyczne w innych krajach Europy: Austrii, Belgii, we Włoszech wykorzystujące zmodyfikowane i rozszerzone techniki Voddera. W 1970 roku Michael Földi w Niemczech, dodając do MLD wielowarstwowe bandażowanie w połączeniu z ćwiczeniami fizycznymi i odpowiednią pielęgnacją skóry, stworzył pojęcie kompleksowej fizjoterapii obrzęku chłonnego (CPT, complex physical therapy), zwanej też CDT (complex decongestive therapy), obecnie częściej używanej jako combined physical therapy.

Manualny drenaż limfatyczny oddziałuje głównie na powierzchowną część układu chłonnego, mając na celu poprawę przepływu chłonnego. Rozpoczyna się od opracowywania bliższych (proksymalnych) obszarów niezajętych obrzękiem (szyja, klatka piersiowa, grzbiet) i dopiero po przygotowaniu zdrowych, wydolnych naczyń do przyjęcia nadmiaru płynu z obszaru obrzęku opracowuje się obszar zajęty obrzękiem. W tym obszarze także drenuje się najpierw części proksymalne (bliższe tułowia), kierując się stopniowo ku obwodowi. Poszczególne działania przemieszczają płyn tkankowy w kierunku najbliższych wydolnych węzłów chłonnych. Podczas MLD wykorzystuje się 4 podstawowe techniki — stojących kół, pompowania, ruchu odprowadzającego i rotacyjną. Sposób ich wykonania, a także siła zależą od miejsca, w którym jest prowadzony. Mniejszą siłę stosuje się na szyi, większą na kończynie dolnej. Rozróżnia się 2 fazy: fazę przesuwania, w której poprawia się limfangiomotoryka, oraz fazę odprężenia, w której naczynia ponownie się napełniają. Faza przesuwania i odprężenia naprzemiennie i harmonijnie przechodzą jedna w drugą. Zastosowane techniki muszą być na tyle silne, aby wywołały pożądany efekt leczniczy, jednak nie powinny powodować ani zaczerwienienia, ani bólu, w przeciwnym razie zbyt duże ciśnienie wywierane na tkanki może zwiększyć ich przekrwienie (zwiększając ilość powstającego płynu tkankowego), a nawet doprowadzić do zniszczenia początkowych naczyń chłonnych.

Choć większość doniesień podważa skuteczność MLD jako samodzielnej metody w redukcji obrzęku chłonnego, bezsporne są jego korzystne efekty subiektywne: zmniejszanie dolegliwości fizycznych towarzyszących obrzękowi, zwłaszcza uczucia ciężkości kończyny i dyskomfortu. Chorzy wskazują także na łagodzenie zaburzeń czucia powierzchniowego, zmniejszenie napięcia skóry i tkanki podskórnej, poprawę w zaburzeniach snu oraz w emocjonalnym funkcjonowaniu i w konsekwencji poprawę jakości życia. Metoda drenażu ręcznego zyskuje uznanie chorych ze względu na jego przyjemny, uspokajający i relaksujący charakter.

Przeciwwskazania do wykonywania drenażu limfatycznego Bezwzględne przeciwwskazania obejmują zdekompensowaną niewydolność serca i nerek, ostre stany zapalne i uszkodzenia skóry oraz ostrą zakrzepicę żylną. Podejrzeń, że MLD/SLD może ułatwiać rozsiew komórek nowotworowych i zwiększać ryzyko wystąpienia przerzutów nowotworowych drogą naczyń chłonnych i krwionośnych, nie potwierdzono w badaniach klinicznych. Badania na zwierzętach wskazują natomiast na korzystny wpływ fizjoterapii dzięki mobilizacji komórek odpornościowych i ich przemieszczania się do naczyń chłonnych — co w efekcie może ułatwiać rozpoznawanie obcych (np. nowotworowych) komórek przez system odpornościowy.

Przeciwskazania do stosowania ręcznego drenażu limfatycznego obejmują:

- stan zapalny skóry w fazie ostrej

- zdekompensowana niewydolność serca

- zakrzepica żylna w fazie ostrej

- choroba nowotworowa (względne)

Ręczny drenaż limfatyczny w medycynie sportowej, rehabilitacji i kosmetologii Nieliczne doniesienia naukowe potwierdzają skuteczność drenażu w komplementarnym leczeniu urazów, złamań i skręceń. Przypuszcza się, że wraz z przyspieszeniem odpływu nadmiaru płynu tkankowego (działanie przeciwobrzękowe) w następstwie prowadzonego MLD dochodzi do korzystnego zmniejszenia się lokalnego stężenia czynników zapalnych, dehydrogenazy mleczanowej (LDH) czy aminotransferazy asparaginianowej (AspAT), co z kolei przyspiesza regenerację tkanek. Stwierdzono także poprawę subiektywną, np. u chorych z fibromialgią: zmniejszenie bólu, sztywności mięśniowej, a także lepszy sen po kilku tygodniach systematycznej terapii.

Powszechne stosowanie drenażu w kosmetyce opiera się na danych niewielu dobrze zaprojektowanych badań. Estetyczny efekt zmniejszenia się obrzęków wynika z indukcji odpływu płynu tkankowego fizjologicznymi drogami. Systematycznie stosowany MLD wpływa na poprawę lokalnego odżywienia tkanek, likwidując objawy cellulitu. Większe kontrowersje budzi stosowanie MLD w obrzęku tłuszczowym, choć pojedyncze obserwacje wskazują na możliwość zmniejszania się lokalnie odkładanej tkanki tłuszczowej.

Ręczny drenaż limfatyczny pomimo swej długiej historii wciąż nie jest dostatecznie rozpowszechniony, a w Polsce nierzadko bywa mylony przez fizjoterapeutów z masażem klasycznym — zupełnie odmiennym i przeciwwskazanym w obrzęku chłonnym. Chociaż dowody potwierdzające skuteczność MLD jako samodzielnej metody w leczeniu niewydolności chłonnej są niejednoznaczne, to w wybranych przypadkach odpowiednio zaaplikowany drenaż pozostaje cennym uzupełnieniem terapii.

Wskazania do stosowania ręcznego drenażu limfatycznego:

- obrzęk limfatyczny (MLD jako część CPT)

- obrzęk żylno-limfatyczny (MLD jako część CPT)

- obrzęk pourazowy (MLD łączony z innymi metodami)

- obrzęk pooperacyjny

- fibromialgia

- relaksacja

- opóźniona bolesność mięśni (MLD jako metoda odnowy biologicznej po wysiłku fizycznym)