Kręgosłup jako całość był porównywany dawniej do dwóch wąskich piramid zwróconych do siebie przylegającymi podstawami. Jedna piramida, której wierzchołek jest skierowany ku górze składa sie z 24 kręgów prawdziwych. Jest ona tak wysmukła, że nazwa piramidy nie bardzo jej odpowiada, należałoby raczej mówić o słupie lub kolumnie zwężającej się ku górze. Piramida druga stanowi ok 1/5 długości pierwszej i jest znacznie od niej szersza; jest skierowana wierzchołkiem ku dołowi i składa się z kości krzyżowej i guzicznej.

          Wymiary kręgosłupa. Długość mierzona wzdłóż krzywizn wynosi u dorosłego mężczyzny 70-75 cm, czyli 45% długości ciała. Na długość tę składają się mniej więcej w ¼ wysokości trzonów, a w ¼ wysokości krążków międzykręgowych. U kobiet długość kręgosłupa jest o 8-10 cm mniejsza niż u mężczyzn. Tak zwana wysokość kręgosłupa, mierzona w lini prostej od szczytu zęba kręgu obrotowego do końca kości guzicznej wynosi przeciętnie 2/5 długości ciała ( ok 40% ). Największą długość osiąga kręgosłup w wieku między 20 a 30 rokiem życia. Często już po 50 roku długość ta może się zmniejszać z powodu zwiększenia się krzywizn i spłaszczenia krążków międzykręgowych. W wieku starczym zmniejszenie długości może dochodzić do 5-7 cm i więcej. W pozycji stojącej kręgosłup jest o 1,5-3,0 cm krótszy niż w leżącej. Również w ciągu dnia zachodzą różnice długości; kręgosłup mierzony rano jest około 1,5 cm dłuższy niż wieczorem. Po wypoczynku nocnym wysokość krążków wraca do stanu pierwotnego. W ciągu dnia pod wpływem masy ciała ulegają spłaszczeniu nie tylko krążki międzykręgowe, ale również chrząstki stawowe kończyn, jak też obniża się sklepienie stopy; wskutek tego długość ciała zmniejsza się i różnica wzrostu mierzonego rano i wieczorem może dochodzić do 3 cm. Po długim staniu lub marszu, zwłaszcza z obciążeniem, powiększają się również krzywizny kręgosłupa, co także wpływa na zmniejszenie wzrostu. Wraz z wiekiem różnice czynnościowe zmniejszają się w wyniku osłabienia sprężystości chrząstek.

          Wielkość kręgów wzrasta na ogół stopniowo od kręgu szczytowego do wzgórka, po czym szybko i bardzo maleje w kierunku ostatniego kręgu guzicznego. Wysokość trzonów kręgów od trzeciego szyjnego do piątego lędźwiowego wzrasta dwukrotnie, wymiar strzałkowy – mniej więcej dwa i pół razy, poprzeczny – prawie trzykrotnie.

          Kanał kręgowy dostosowuje się do krzywizn kręgosłupa. Światło kanału jest największe w części szyjnej i lędźwiowej, tam więc gdzie wielkie nerwy kończyn odchodzą lub dochodzą do rdzenia i gdzie ruchomość kręgosupa jest największa; ma ono tutaj kształt trójkątny. W części piersiowej jest na przekroju okrągłe lub sercowate i znacznie węższe. Kanał krzyżowy ma kształt sierpowaty, wklęsłością skierowany do przodu i zwężając się silnie ku dołowi kończy się ślepo na pierwszym kręgu guzicznym. Obszerne światło kanału kręgowego jest oczywiście czynnikiem bardzo istotnym w ochronie rdzenia. Dzięki temu pomimo bardzo znacznej ruchomości kręgosłupa nie następują zmiażdżenia ani ucisk rdzenia. Czasami zrasatanie się łuków kręgów jest niezupełne, w wyniku czego powstaje szczelina podłużna, przez którą wydostają się opony rdzenia ( opona twarda i pajęczynówka ), a nawet zwykle i sam rdzeń. Tę wadę rozwojową nazywamy rozszczepieniem kręgosłupa lub tarnią dwudzielną ( spina bifida ).

          Krzywizny kręgosłupa. Kręgosłup człowieka dorosłego nie jest słupem prostym lecz w płaszczyźnie czołowej, a przede wszystkim w pośrodkowej, ma wężowate wygięcia.

          Krzywizny w płaszczyźnie pośrodkowej odpowiadają poszczególnym odcinkom kręgosłupa. Krzywizny części szyjnej i lędźwiowej skierowane są wypukłością do przodu ( lordosis cervicalis et lumbalis ), natomiast krzywizny części piersiowej i krzyżowej zwrócone są wypukłością ku tyłowi ( kyphosis thoracica et sacralis; kyfos=krzywy ). Części wypukłe do przodu są bardziej ruchome, części wypukłe do tyłu bardziej sztywne. Najsilniejsza jest krzywizna części krzyżowej, następna z kolei jest krzywizna lędźwiowa; krzywizna szyjna jest słabsza niż lędźwiowa, najsłabsza zaś jest krzywizna piersiowa. Trzy górne krzywizny kręgosłupa znajdują się w bezpośrednim wzajemnym, jak mówimy “kompensacyjnym” stosunku do siebie, więc np. jeżeli krzywizna piersiowa silnie wzrasta, zwiększają się również krzywizny szyji i lędźwi, w przeciwnym bowiem razie równowaga ciała byłaby zachwiana. Tylko krzywizna krzyżowa jest zupełnie samodzielna.

          Wężowato wygięty kształt kręgosłupa jest swoistą właściwością człowieka, związaną z jego pionową postawą ciała. Żaden inny ustrój nie spełnia tak trudnego zadania utrzymania równowagi jak organizm człowieka. U człowieka pionowa postawa doprowadziła do przesunięcia się punktu ciężkości ciała powyżej punktu podpory ( powyżej poprzecznej osi stawów biodrowych, łączącej punkty środkowe obu głów kości udowych ). Wraz z pionową postawą i dwunożnym chodem człowiek zdobył równowagę chwiejną. Wymaga ona szeregu specjalnych urządzeń aparatu więzadłowego i mięśniowego. Konieczne są więc przede wszystkim silne mięśnie grzbietu, które wraz z więzadłami żółtymi utrzymują kręgosłup w stanie równowagi.

          Wężowaty kształt kręgosłupa człowieka dorosłego jest bezpośrednim ontogenetycznym ( ontogenaza to rozwój osobniczy – przemiany anatomiczne i fizjologiczne od powstanie do śmierci ) wynikiem obciążenia oraz pociągania mięśni i z tego powodu brak go jeszcze u płodu i noworodka. Kształt ten zaczyna się rozwijać, z chwilą gdy dziecko zaczyna siadać. Również u osób, które nie nauczyły się chodzić i skazane są na stałe leżenie, krzywizny prawie wcale nie są wykształcone, przede wszystkim krzywizna lędźwiowa.

          Jeszcze przed pierwszymi próbami siadania osesek uczy się dźwigać głowę ( ok. 4 miesiąca życia ). Główka dziecka z początku zwykle opada do przodu, gdyż punkt ciężkości głowy leży do przodu od punktów podpory ( stawu szczytowo-potylicznego ). Ze względu na potrzebę większego i swobodnego pola widzenia, a więc ze względów ortoptycznych, główka dziecka powinna podnosić się, co się odbywa przez skurcz mięśni karku. Pod ich wpływem następuje prostowanie lub zgięcie do tyłu szyjnego odcinka kręgosłupa i w ten sposób powstaje lordoza szyji. 

          Podobnie lecz znacznie później, zaczyna powstawać krzywizna lędźwiowa. Gdy dziecko zaczyna siadać, głównie jednak podczas pierwszych prób powstawania i chodzenia ( 10 – 15 miesiąc ), w celu swobodnego dźwigania tułowia i zapobiegania przewróceniu się do przodu pod wpływem masy górnej części tułowia i zgięcia piersiowego odcinka kręgosłupa, a więc ze względów statycznych, lędźwiowy odcinek kręgosłupa uwypukla się do przodu. Stopniowo wytwarza się, przypuszczalnie jako ostatnia, lordoza lędźwiowa.

          Powyższe krzywizny są krzywiznami przejściowymi; ustalają się one stopniowo i osobniczo w różnym czasie. Na ogół przyjmujemy, że krzywizny szyjna i piersiowa zostają ustalone do 6-7 roku życia, a lędźwiowa dopiero w okresie dojrzewania płciowego. Przebieg ustalania krzywizn polega na tym, że na wklęsłych ich częściach, może pod wpływem silniejszego ucisku, następuje pewien ubytek substancji kręgów i krążków międzykręgowych, wskutek czego przybierają one kształt nieco klinowaty. Przy czym na częściach kręgosłupa do przodu wklęsłych ( kifozach ), a więc na krzywiznach piersiowej i krzyżowej, kształt klinowaty przybierają głównie trzony kręgów, natomiast na częściach do przodu wypukłych ( lordozach ), a więc na krzywiznach szyjnej i lędźwiowej, kształt klinowaty przybierają głównie krążki.

          Krzywizny w płaszczyźnie czołowej. Oprócz krzywizn pośrodkowych ( strzałkowych ), skierowanych do przodu lub do tyłu, występują zwykle ( w 68% ) skrzywienia boczne kręgosłupa ( skolioses; skolios=krzywy ), krzywizny w płaszczyźnie czołowej. Występowanie ich łączy się przypuszczalnie z ogólną asymetrią ciała, której liczne objawy w obrębie kośćca dobrze nam są znane, np. asymetria podstawy czaszki, kości krzyżowej, poszczególnych kręgów czy wyrostków kolczystych. U normalnego noworodka i paroletnich dzieci brak jeszcze krzywizn czołowych. Rozwijają się one dopiero później, przeważnie w czasie gdy dziecko zaczyna uczęszczać do szkoły ( między 7 a 10 rokiem życia ). Najczęściej ( w 52% ) występuje skrzywienie boczne części piersiowej wypukłością skierowane w prawo, przeważnie na wysokości trzeciego – szóstego kręgu. Często łączy się ono ze skrzywieniem bocznym części lędźwiowej, wypukłością skierowanym w lewą stronę. Krzywizna piersiowa lewostronna występuje tylko w 16%. Przyczyny tak częstej skoliozy piersiowej prawostronnej nie są ustalone. Niektórzy autorzy tłumaczą ją większą masą lewej połowy czaszki i lewej półkuli mózgu, inni większą długością kończyny dolnej lewej i wskutek tego ukośnym ustawieniem miednicy. Również ucisk tętnienia aorty po stronie lewej na trzeci – szósty krąg piersiowy ( impressio aortica ) uważany był za przyczynę prawostronnej skoliozy, choć w odwrotnym położeniu trzew ( situs inversus ) prawostronna skolioza występuje prawie tak samo często jak lewostronna. Liczni autorzy uważają, że praworęczność jest przyczyną występowania prawej skoliozy piersiowej. Przemawiałoby za tym także to, że w przypadkach leworęczności stwierdzono skoliozę lewą.

          Również w skoliozach mogą występować kombinacje krzywizn, tak jak to widzimy w krzywiznach pośrodkowych. Widzieliśmy , że lewostronnie wypukła skolioza lędźwiowa ( np. z powodu dłuższej kończyny dolnej lewej ) łączy się najczęściej z prawostronnie wypukłą skoliozą piersiową. Są to krzywizny kompensacyjne i kombinacja taka powstaje ze względów statycznych. Skolioza piersiowa może się też łączyć z kompensacyjną skoliozą drugostronną szji. Tutaj jednak względy nie statyczne, ale ortooptyczne są przyczyną jej powstania.

          Nienormalnie silnie pośrodkowe i czołowe krzywizny kręgosłupa mogą prowadzić do wytworzenia garbu ( kyphoskoliosis ). Przyczyny powstania garbu są bardzo różnorodne, np. wrodzone czy w następstwie krzywicy i innych chorób, czy też wskutek wadliwej pozycji siedzącej itp.