Bóle okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa występują u zawodników wielu dyscyplin sportowych, jako wynik powtarzających się przeciążeń tego odcinka kręgosłupa. Jedną z tych dyscyplin jest strzelectwo sportowe. Według Dunkana, Prevalence, Breckenridga bóle kręgosłupa obserwuje się u blisko 80% strzelców podczas zawodów sportowych, a u 63% występują one po zawodach. 

          Trening strzelecki w trakcie którego obciążana jest bardziej jednej strona ciała a nienaturalna postawa ciała utrzymywana jest przez okres kilku godzin dziennie prowadzi do zmian przeciążeniowych a w konsekwencji, po latach, do zmian zwyrodnieniowych w układzie ruchu. Dochodzi do wzmożonego napięcia mięśni, ścięgien i więzadeł, co z kolei powoduje zmniejszenie ich zdolności amortyzowania urazów i mikrourazów i prowadzi do zmian organicznych w układzie kostno-stawowym. Nasilenie zmian zależy zarówno od stopnia w jakim zawodnicy przeciążają układ ruchu jak i od tego jak długo trwa ich kariera sportowa i tym samym jak długo układ kostnostawowy podlega przeciążeniom. Ze względu na to, że strzelectwo sportowe jest dyscypliną którą uprawiać można od wieku kilkunastu lat bez górnej granicy wiekowej a zawodnicy uprawiający te dyscyplinę sportu mają przed sobą zwykle wiele lat treningu należy zwrócić szczególną uwagę na profilaktykę bólów kręgosłupa, a po ich wystąpieniu na ich prawidłową diagnostykę i leczenie. 

          Zespoły bólowe w odcinka lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa, choć najczęściej wynikają ze zmian w układzie kostno-stawowym mogą mieć również inną etiologię. Poniżej przedstawiono ich podział w zależności od przyczyny bólu. 

1. Bóle związane z dyskopatią. W 90% przypadków wynikają one ze zmian zwyrodnieniowych krążka międzykręgowego i stawów międzywyrostkowych. Bóle pochodzenia dyskowego mają niejednorodny charakter. Ból może promieniować do jednej lub obu kończyn dolnych i może temu towarzyszyć niedoczulica lub drętwienie kończyny. Następnie dochodzi do osłabienia siły mięśniowej kończyny dolnej i stopy. Pacjenci skarżą się na poranną sztywność kręgosłupa z uczuciem rozlanego bólu w okolicy lędźwiowej. Dyskopatię określamy często jako ischialgie, lumbalgie, rwę kulszową, zapalenie korzonków i inne. Określenia te wskazują na objaw a nie na przyczynę choroby. 

2. Bóle korzeniowe. Pojawiają się w wyniku ucisku na korzeń nerwu. Głównie jest to odcinek lędźwiowy, rzadziej szyjny. Charakterystyczne dla tego typu bólu jest jego nagłe, niespodziewane powstanie, stosunkowo krótki przebieg, jednostronność z promieniowaniem np. do dystalnych części kończyn dolnych, do pośladka, uda, pachwiny oraz zaburzenia czucia, które najczęściej mają charakter drętwienia lub mrowienia. Bóle ograniczają się do określonego obszaru. Obserwuje się też wzmożone napięcie mięsni przykręgosłupowych. Sporadycznie mogą wystąpić niedowłady kończyn dolnych. 

3. Bóle o charakterze chromania neurogennego. Występują rzadko. Dolegliwości są następstwem zwężenia kanału kręgowego i wtórnego niedokrwienia korzeni rdzeniowych. Bóle mają charakter przewlekły i interwałowy z okresami bezbólowymi. Dołączają się tu bóle i kurcze łydek (tzw. chromanie rdzeniowe), które są bardziej nasilone podczas schodzenia niż przy wchodzeniu pod górę. 

4. Bóle w przebiegu zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa. Pojawiają się już w u osób pomiędzy 30 a 50 rokiem życia. Bóle mogą mieć charakter przewlekły nawrotowy. Często promieniują do pachwiny, łydki lub stopy, mają związek z wysiłkiem i nasilają się pod koniec dnia. W miarę postępu choroby dołączają się bóle nocne i spoczynkowe w ciągu dnia. Dolegliwości bólowe powodują stopniowe ograniczanie aktywności ruchowej a to z kolei prowadzi do ubytków masy mięśniowej i przykurczy prowadząc ostatecznie do coraz większej niepełnosprawności. 

5. Bóle w przebiegu procesów nowotworowych kręgosłupa lub rdzenia kręgowego. Występują rzadko, ale są typowe dla okresu dzieciństwa i wczesnej młodości lub wieku podeszłego. Cechą charakterystyczną jest występowanie dolegliwości bólowych w nocy. 

6. Bóle w przebiegu procesów zapalnych. Rzadka przyczyna bólów krzyża. Odróżniają się od innych stanów chorobowych w tej lokalizacji tym, że są one stałe i niezależne od pozycji ciała i nasilają się podczas ruchów. Zwykle towarzyszy im gorączka. 

7. Bóle krzyża rzutowane z innych narządów. W miednicy małej znajduje się wiele struktur anatomicznych, których schorzenia mogą wywoływać silne dolegliwości bólowe krzyża, czasami do złudzenia imitujące bóle pochodzenia kostnostawowego. Poniżej przedstawiono najczęstsze przyczyny rzutowanych bólów odcinka krzyżowo-lędźwiowego kręgosłupa. 

a) Bóle pochodzenia ginekologicznego. Wywołane są schorzeniami takimi jak guzy macicy i przydatków, przewlekłe stany zapalne narządu rodnego, endometriozy. Nasilenie dolegliwości może mieć związek z cyklem miesięcznym. Bóle najczęściej lokalizują się w okolicy samej kości krzyżowej a nie dolnego odcinka kręgosłupa lędźwiowego. Bóle krzyża występują również w ciąży i mogą pojawiać się już w pierwszym trymestrze. Są one wynikiem rozciągnięcia i rozluźnienia aparatu więzadłowego oraz nadmiernego obciążenia kręgosłupa (sam ciężar macicy wywiera olbrzymie obciążenie na kręgosłup) z utratą elastyczności w odcinku lędźwiowo-krzyżowym. Jeśli przed ciążą stwierdzone były zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa w czasie ciąży dolegliwości ze strony odcinka krzyżowo-lędźwiowego kręgosłupa mogą przyjmować postać przewlekłą trudno poddającą się leczeniu. Należy pamiętać również o ciąży pozamacicznej, która daje silne dolegliwości bólowe w dolnej części brzucha i okolicy krzyżowolędźwiowej. Jest to stan bezpośrednio zagrażający życiu kobiety!!! b) Bóle towarzyszące schorzeniom układu moczowego. Dolegliwości bólowe w okolicy krzyżowo-lędźwiowej towarzyszą schorzeniom nerek takim jak: odmiedniczkowe zapalenie nerek, kamica nerkowej, wodonercze czy procesom nowotworowym. Mogą one do złudzenia imitować bóle korzeniowe lub dyskowe. Warto wspomnieć tu również o chorobach pęcherza moczowego i męskich narządów płciowych takich jak zapalenie prostaty czy guzy prostaty które także powodują bóle w okolicy krzyżowo-lędźwiowej. 

c) Bóle towarzyszące schorzeniom układu pokarmowego. Dolegliwości w okolicy krzyżowo-lędźwiowej mogą występować w przypadku zapalenia wyrostka robaczkowego w przypadku gdy zlokalizowany jest zakątniczo. Ponadto mogą one występować u chorych z zespołem jelita drażliwego. Bóle krzyża mogą być również wynikiem zaparć, zapalenia uchyłków oraz zmian nowotworowych w obrębie końcowej części przewodu pokarmowego. 

d) Bóle w przebiegu schorzeń naczyń krwionośnych takich jak tętniak aorty lub zespół Leriche`a

          Diagnostyka bólów odcinka krzyżowo-lędźwiowego kręgosłupa obejmuje dokładny wywiad od pacjenta, badanie ortopedyczne i badanie jamy brzusznej. Badania te uzupełnia się o diagnostykę ultrasonograficzną jamy brzusznej, badanie rentgenowskie, radikulografię, rezonans magnetyczny i tomografie komputerową. 

          Bóle krzyża u sportowców stanowią trudny problem terapeutyczny, gdyż często nie można całkowicie usunąć przyczyny dolegliwości, która leży w specyfice danej dyscypliny sportowej. W fazie ostrej, w bólach pochodzenia dyskowego, korzeniowych lub wynikających z obecności zmian zwyrodnieniowych stosuje się leczenie przeciwzapalne zarówno miejscowo jak i ogólnie, krioterapię, prąd galwaniczny, lub przezskórną stymulację nerwów (TENS). W tej fazie nie zaleca się wykonywania ćwiczeń. Po upływie około 2 tygodni sportowiec może stopniowo powrócić do aktywności fizycznej i treningów. Ze względu na nieodwracalny charakter zmian w fazie bezobjawowej zaleca się profilaktyczne wykonywanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie. Są to ćwiczenia o stopniowo zwiększanych obciążeniach (tzw. ćwiczenia progresywne). 

           W dyscyplinach sportu, w których często dochodzi do zmian w obrębie odcinka krzyżowo-lędźwiowego kręgosłupa bardzo ważne jest wczesne postępowanie profilaktyczne wdrożone już od pierwszych treningów. Bardzo ważne jest aby w dyscyplinach takich jak strzelectwo sportowe zadbać o należyte przygotowanie zawodników. Szczególne znaczenie nabiera tu troska o systematyczne wykonywanie ćwiczeń ogólnorozwojowych. Powinny one obejmować izometryczne ćwiczenia kręgosłupa oraz ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha i tułowia. Kładzie się także nacisk na poprawę elastyczności co z kolei zwiększa stabilizację kręgosłupa (elastycznością określa się zdolność stawu do ruchów w ich pełnej amplitudzie) oraz rozciąganie mięśni lędźwiowo-biodrowych i kulszowo-goleniowych. 

Ponadto należy stosować się do poniższych zasad w celu uniknięcia nadmiernego obciążenia kręgosłupa: 

• unikać pracy w skłonie; 

• w celu podniesienia ciężkich przedmiotów pochylać się uginając kolana przy utrzymaniu prostego kręgosłupa, unikać podnoszenia wykonując rotację; 

• po zakończeniu pracy należy wykonać kilka ruchów przegięcia tułowia w tył; 

• unikać długotrwałego siedzenia i długotrwałego przebywania w jednej pozycji; 

• unikać spania na zbyt miękkim materacu. 

W razie wystąpienia bólów kręgosłupa należy skontaktować się z lekarzem; 

• zalecane jest spanie na brzuchu lub stosowanie wałka pod odcinek lędźwiowy; 

• przed wstaniem położyć się na boku a następnie wykonać wyprost kręgosłupa podpierając się na przedramionach; 

• podczas wstawania z pozycji siedzącej należy mieć kręgosłup wyprostowany.