STRESZCZENIE 

Głównym celem artykułu było zbadanie najczęściej występujących uszkodzeń stawu kolanowego u koszykarek trenujących zawodowo. W pracy zostały postawione pytania dotyczące przyczyn urazów i ich objawów, leczenia oraz powrotu do pełnej sprawności po kontuzji. Do badania został wykorzystany kwestionariusz ankietowy. Pierwszy rozdział zawiera krótki zarys historyczny koszykówki kobiet. Wprowadza czytelnika w podstawową anatomię oraz zawiłą biomechanikę stawu kolanowego. Znaleźć tu można również mechanizmy powstawania urazów w koszykówce. W następnym rozdziale została scharakteryzowana grupa badawcza, autorska metoda badań oraz dogłębny kwestionariusz ankietowy. Kolejne rozdziały to podsumowanie ankiety oraz szczegóły wyników badań, dyskusja i wnioski podsumowujące całą pracą. 

SŁOWA KLUCZE: staw kolanowy, uraz, koszykówka.

 

WSTĘP 

Staw kolanowy jest najbardziej złożonym funkcjonalnie i mechanicznie stawem w ludzkim organizmie. Codziennie poddawany jest dużym obciążeniom, mikrourazom, nadmiernym napięciem bądź rozciągnięciem mięśni otaczających staw. Staw kolanowy powinien zapewnić nam stabilność w pozycji stojącej. Do wszystkich treningów oraz dyscyplin sportowych powinniśmy włączyć ćwiczenia równoważne oraz stabilizacyjne, jako prewencje przed urazami. Na staw kolanowy składają się: 3 kości: kość udowa, kość piszczelowa oraz rzepka. Kość udowa i piszczel tworzą staw udowo-piszczelowy, natomiast kość udowa i rzepka tworzą staw udowo-rzepkowy [1]. Mięśnie okalające staw kolanowy to: napinacz powięzi szerokiej, krawiecki, czworogłowy uda, obszerny pośredni, przyśrodkowy, boczny, półścięgnisty, półbłoniasty, dwugłowy uda, smukły [2]. Więzadło krzyżowe przednie - acl, tylne - pcl, poboczne przyśrodkowe – mcl, poboczne boczne – lcl, podkolanowe skośne, łukowate, rzepki [2,3]. Wyróżniamy dwie łąkotki: boczna i przyśrodkowa. 

Koszykówka jest energiczną i dynamiczną grą zespołową, z częstą zmianą sytuacji, wymagającą od zawodników posiadania dużej sprawności fizycznej. Gracze ciągle narażani są na urazy stawu kolanowego podczas meczy jak i treningów. Gra wymaga ciągłej pracy na ugiętych kolanach, intensywnego wysiłku kończyn dolnych oraz nagłych zatrzymań i zwodów. Podczas gry w koszykówkę staw kolanowy narażony jest dużo bardziej na przeciążania i urazy. Siły zewnętrzne działające na aparat więzadłowy mogą prowadzić do jego uszkodzenia. Każdy z zawodników ma swoją pozycje na boisku (rozgrywający,rzucający obrońca, niski skrzydłowy, silny skrzydłowy, środkowy (http://stacjasport.pl).Widząc miejsce gry, czas oraz agresywność sportu możemy domyślać się co dzieje się ze stawami kolanowymi zawodniczek. W pracy przedstawione zostaną najczęstsze uraz stawu kolanowego oraz powody ich występowania.

 

Wprowadzenie 

Staw kolanowy znajduje się pomiędzy dwoma najdłuższymi dźwigniami ciała- kość udowa i piszczel. Kolano wydaje się być źle zaprojektowane do radzenia sobie z dynamicznymi siłami. Przede wszystkim kości nie przylegają ściśle do siebie. Bliższa cześć piszczeli kończy sie tzn. „płaskowyżem”, na którym leży kość udowa zakończona dwoma zaokrąglonymi kłykciami. Z tego względu kolano charakteryzuje się niemałym zakresem ślizgania, suwania i rotacji [3]. Staw kolanowy jest zmodyfikowanym stawem zawiasowym gdyż jego oś obrotu zmienia położenie w zależności od ustawienia. Staw podzielony jest na 2 piętra – piętro górne - staw udowo- łąkotkowy (zgięcie-wyprost) i piętro dolne – staw piszczelowo-łąkotkowy (ruchy rotacji wewnętrznej-zewnętrznej). Staw kolanowy ma 6 stopni swobody we wszystkich płaszczyznach – w 3 płaszczyznach dla ruchów rotacyjnych (obrót wokół osi) i w 3 dla ruchów translatorycznych (przesunięcie wzdłuż osi). W płaszczyźnie strzałkowej zachodzi zginanie-prostowanie; w płaszczyźnie czołowej zachodzi odwodzenie i przywodzenie goleni (koślawienie i szpotawienie); w płaszczyźnie poprzecznej zachodzą rotacja wewnętrzna i zewnętrzna goleni. Czynne ruchy (pod kontrola mięśni) to zginanie-prostowanie i rotacje goleni. Koślawienie i szpotawienie są ruchami „biernymi” (bez świadomej kontroli mięśni) i zachodzą w pozycjach zgięcia kolana. Połączone są zawsze z rotacją podudzia. Odwiedzenie skorelowane jest z rotacją zewnętrzną, a przywiedzenie z rotacją wewnętrzną. Ruchy translatoryczne zachodzą w każdej płaszczyźnie i nie są świadomie kontrolowane mięśniowo, z wyjątkiem translacji dobrzusznej i dogrzbietowej piszczeli poprzez izometryczne napięcie prostowników lub zginaczy kolana w odpowiednim ustawieniu stawu. Translacje są bardzo potrzebnymi ruchami stawu, gdyż dają pewien zapas „swobody” oraz są niezbędne dla pełnej ruchomości stawu. Translację wykorzystuje się w badaniu i terapii stawu [4]. Powierzchnie stawowe tworzą dwa kłykcie kości udowej, które stanowią główkę stawową natomiast panewkę stawu tworzą oba kłykcie kości piszczelowej oraz rzepka. Powierzchnie stawowe kłykci kości udowej mają kształt podkowiasty są lekko wypukłe w kierunku czołowym i połączone powierzchnią rzepkową. Powierzchnia stawowa spoczywająca na kłykciu przyśrodkowym jest większa, głębsza, o kształcie owalnym natomiast powierzchnia stawowa po stronie kłykcia bocznego jest mniejsza, bardziej płytka, o kształcie trójkątnym. Powierzchnie stawowe pokrywa gruba chrząstka [1]. Staw kolanowy posiada VI stopni swobody- 3 stopnie przesunięcia i 3 stopnie ruchów obrotowych. Przesunięcie: kierunek przednio – tylny, kierunek przyśrodkowo – boczny, kompresja – dystrakcja, natomiast dla obrotowych ruchów: prostowanie – zginanie, przywodzenie – odwodzenie, rotacja wewnętrzna – zewnętrzna [4].

Staw kolanowy pracuje najczęściej w warunkach kompresji pod wpływem działania masy ciała i siły ciążenia. Mechaniczną próbą dla kolana jest ustalenie kompromisu między dwoma przeciwstawnymi wymaganiami. Pierwszy z nich to zachowanie pełnej stabilności w ustawieniu wyprostnym w warunkach znacznego obciążenia w postaci ciężaru ciała działającego na dużych dźwigniach. Kolejny to utrzymanie wysokiego stopnia mobilności w zgięciu stawu, który jest niezbędny do biegania i chodzeniu po nierównym podłożu. Dzięki otaczającym go tkankom miękkim staw jest w stanie sprostać tym wymaganiom, jednak niewielki kontakt powierzchni stawowych sprzyja pojawianiu się skręceń oraz urazów [4].

Kolano w zgięciu jest mniej stabilne, a tkanki miękkie takie jak więzadła, łąkotki, mięśnie są najbardziej podatne na uszkodzenia. W wyproście również może dojść do uszkodzeń tych tkanek oraz do złamań i uszkodzeń powierzchni stawowych. Działanie stawu kolanowego zależy od osi mechanicznej stawu oraz działania stabilizatorów czynnych i biernych [4]. Do stabilizatorów biernych zaliczamy: więzadła oraz struktury torebkowe, które łączą udo, piszczel i rzepkę. Stabilizatory czynne to mięśnie – działają pod wpływem systemu nerwowego. Koordynacja nerwowo- mięśniowa jest podstawą stabilności kolana. Stabilizacja bierna stawu kolanowego, o której decyduje układ więzadłowy oraz ukształtowanie powierzchni stawowych wraz z łąkotkami, jest wzmacniany przez stabilizatory czynne. Jednym ze stabilizatorów czynnych jest mięsień czworogłowy, który wspomaga działanie więzadeł pobocznych i krzyżowych. Mięśnie – półścięgnisty, półbłoniasty, krawiecki i smukły – wzmacniają działanie układu torebkowo-więzadłowego po stronie przyśrodkowej oraz tylnego rogu łąkotki przyśrodkowej. Mięsień brzuchaty łydki wzmacnia działanie wiązadła krzyżowego tylnego i tylnych rogów obu łąkotek, natomiast mięśnie – dwugłowy uda i napinacz powięzi szerokiej – wspomagają działanie wiązadła pobocznego strzałkowego i tylno – bocznej części łąkotki bocznej [5]. Możemy wyróżnić trzy kompleksy stabilizujące staw kolanowy: boczny, przyśrodkowy i centralny. Do kompleksu bocznego zaliczamy więzadło poboczne strzałkowe, tylno-boczną część łąkotki bocznej, pasmo biodrowo-piszczelowe, mięsień dwugłowy uda, mięsień podkolanowy. W kolejnym kompleksie znajduje się więzadło poboczne piszczelowe, tylno-przyśrodkowa część torebki stawowej, mięśnie przyczepiające się do gęsiej stopki. Kompleks centralny zawiera więzadła krzyżowe przednie i tylne, łąkotki boczną i przyśrodkową oraz ścięgno mięśnia czworogłowego uda [4].

Biomechanika stawu i jego stabilność uwarunkowana jest natomiast harmonijnym działaniem wymienionych elementów. Korelacja między nimi jest kontrolowana łukami nerwowymi w układzie proprioceptywnym i poddawana analizie w centralnym układzie nerwowym. Cechą charakterystyczną stawu jest jego duża stabilność w wyproście i stopniowo rosnąca ruchomość rotacyjna w trakcie zginania. Głównym ruchem zachodzącym pomiędzy kością udową, a piszczelową jest połączenie toczenia ze ślizgiem. Na ten ruch nakłada się ruch rotacyjny. W początkowej fazie zginania 10-15 stopni po stronie przyśrodkowej, 10-20 stopni po stronie bocznej- kłykcie wykonują ruch toczenia bez ślizgu. Kolejno do tego ruchu toczącego dołącza się ślizg, a w końcowej fazie kłykcie wykonują jedynie ruch ślizgowy bez toczenia. Podczas zginania rozluźniają się więzadła poboczne, zmniejsza się stabilność kolana w płaszczyźnie czołowej i możliwe stają się ruchy rotacyjne w stawie. W końcowej fazie wyprostu dochodzi do ruchu rotacji zewnętrznej piszczeli i do tzw. zaryglowania stawu w wyproście. Ruch zginania w stawie kolanowym może dochodzić do 150 stopni w sposób bierny i czynny 130 stopni, natomiast fizjologiczny przeprost dochodzi do 10 – 20 stopni [4]. Gdy kolano jest wyprostowane to na kości piszczelowej spoczywają bardziej płaskie części kości udowej. Dlatego podczas stania z wyprostowanymi kolanami styczność powierzchni stawowych jest największa. Wraz ze wzrastającym zgięciem powierzchnie styczne stają się coraz mniejsze oraz mniej dopasowane do siebie [6]. 

 

Stany patologiczne stawu kolanowego 

1. Boczne przyparcie rzepki 

Boczne przyparcie rzepki należy do patologii w stawie rzepkowo-udowym. Staw ten tworzy tylna część rzepki wraz z kłykciami kości udowej. Boczne przyparcie rzepki jest dysfunkcją wynikającą ze zwiększonego nacisku na kłykieć boczny kości udowej, co w konsekwencji prowadzi do niewłaściwego toru ślizgu rzepki i zaburza jej prawidłowe funkcjonowanie. Boczne przyparcie rzepki w połączeniu z nadmierną aktywnością tj. sportowcy i powtarzającym się ruchem kolana prowadzi do dolegliwości bólowych. Zazwyczaj rozpoczyna się stanem zapalnym, który objawia się bólem, następnie dochodzi do osłabienia mięśni, uszkodzenia chrząstki stawowej- nieodpowiednio leczone prowadzi do trwałych zmian zwyrodnieniowych [7]. Zaburzenia w stawie rzepkowo- udowym mogą być związane z patologiami kostnymi oraz tkanek miękkich takich jak: podwichnięcie rzepki, jej wysokie ustawienie, kolana koślawe, rotacja kości udowej, nieprawidłowa budowa głowy mięśnia obszernego przyśrodkowego, nadmierna ruchomość rzepki, nadmierne napięcie mięśni kulszowo-goleniowych. 

 

2. Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego-ACL

Mechanizmem uszkadzającym więzadło krzyżowe przednie to ruch zgięcia z jednoczesną rotacja kolana lub rotacja na prostym kolanie. Badania wykazują, że nie tylko mechanizm ma wpływ na uraz, ale również predyspozycje zawodnika takie jak: koślawość kolan, niewydolność mięśnia pośladkowego średniego, wiek, brak stabilizacji [8]. Więzadła zazwyczaj ulegają zniszczeniu w miejscu przyczepu do kości piszczelowej lub udowej oraz w części ścięgnistej. Urazowi towarzyszy krwiak śródstawowy, przerwanie torebki stawowej oraz uszkodzenie powierzchni stawowej, czasem zdarzają się również złamania kości. Uszkodzenie więzadła powoduje niestabilność przednią- objaw szuflady przedniej. Do objawów należy głównie niestabilność kolana, pacjenci opisują to, jako „uciekające kolano”. Leczenie tego urazu następuje poprzez artoskopowe zrekonstruowanie więzadła krzyżowego przedniego. Uszkodzenie ACL często związane jest z uszkodzeniem innych struktur stawu kolanowego takich jak łąkotka przyśrodkowa oraz więzadło poboczne piszczelowe. W ten sposób przechodzimy do kolejnego częstego urazu stawu kolanowego [8].

 

3. Triada O’Donoghue 

Nazywana „nieszczęśliwą triadą” urazów stawu kolanowego. Należy do ciężkich urazów stawu, ponieważ „jednocześnie” uszkadzamy więzadło krzyżowe przednie, łąkotkę przyśrodkową oraz więzadło poboczne piszczelowe [9]. Biomechanicznie najpierw następuje uszkodzenie więzadła pobocznego piszczelowego, następnie łąkotka przyśrodkowa, na końcu dochodzi do uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego. Uraz powstaje z trzech składowych zgięcia kolana, rotacji wewnętrznej oraz siły od strony bocznej stawu kolanowego. Do objawów traidy o’Donoghue należy: duży ból, krwiak oraz niestabilność przyśrodkowa i przednia [10]. Podczas leczenia urazu konieczna jest artroskopia stawu kolanowego. Ortopeda szyje lub usuwa część łąkotki oraz robi rekonstrukcje więzadła krzyżowe przedniego. Natomiast, jeśli chodzi o więzadło poboczne piszczelowe to ma ono właściwości do samo regeneracji przy unieruchomionej kończynie. Uraz ten prowadzi do niestabilności przednio-przyśrodkowej [10].

 

4. Uszkodzenie łąkotki przyśrodkowej

Uraz może być spowodowany między innymi koślawością kolan, która często występuje u kobiet. Koślawość jest wynikiem anatomicznie szerszej miednicy, niż u mężczyzn. Uszkodzenie występuje po urazach pośrednich lub bezpośrednich. Uraz może powstać podczas ruchu w zamkniętym łańcuchu kinematycznym lub wskutek wielu mikrourazów. Mikrourazy mogą powstawać przy niewłaściwym ustawieniu kolan podczas biegu, przysiadów, nagłych zwrotów i innych dynamicznych ruchach. Często uszkodzeniu łąkotki towarzyszy uszkodzenie chrząstki [10]. Najczęstszym objawem podczas uszkodzenia łąkotki jest ból kłujący występujący w końcowej fazie zginania lub charakterystyczne blokowanie kolana podczas wyprostu [9].

 

5. Przeciążenie więzadła rzepki- „kolano skoczka”

Ból objawia się zazwyczaj tuz poniżej więzadła rzepki- okolice wierzchołka rzepki. Mikrourazy więzadła powstają zazwyczaj podczas lądowania po wyskoku, kiedy następuje ekscentryczne hamowanie mięśniem czworogłowym [7]. Kolano skoczka jest pojęciem dość ogólnym i używanym potocznie przez sportowców. Objawy bólowe są podobne jak w dolegliwościach stawu rzepkowo-udowego, dlatego też odpowiednimi badaniami takimi jak: USG czy MRI należy zróżnicować patologie stawu kolanowego. Ból kolana oraz zmniejszenie aktywności ruchowej może doprowadzić do upośledzenia funkcji mięśnia obszernego przyśrodkowego (VMO) oraz biomechaniki stawu rzepkowo-udowego. Według lekarzy z Klinika Carolina objawy można podzielić na 4 stopnie zaawansowania kontuzji: ból występuje tylko po aktywności; ból pojawia się już w czasie rozgrzewki; następnie znika, aby znów powrócić o grze; ból występuje w czasie aktywności fizycznej, co utrudnia grę; naderwanie więzadła i osłabienie aparatu wyprostnego kolana aż do całkowitego zerwania więzadła rzepki.

 

6. Naciągnięcie mięśni

„To uszkodzenie mięśnia lub ścięgna w wyniku nadmiernego napięcia tkanek. Powstaje najczęściej w miejscu łączenia mięśni ze ścięgnami.” Uraz ten pojawia się najczęściej podczas nagłych zrywów lub gdy mięśnie są przemęczone lub przetrenowane. Przyczyną może być również uderzenie przez zawodnika lub niedostateczna rozgrzewka przed meczem. Naciągnięcia mięśni możemy podzielić na III stopnie uszkodzenia [9].

 

Cel badań, hipotezy, pytania badawcze 

Celem badań było określenie częstotliwości występowania urazów stawu kolanowego w koszykówce kobiet oraz określenie najczęściej występujących urazów i ich przyczyn. Przyjęto następujące hipotezy: 

1. Urazem najczęściej występującym w koszykówce kobiet jest zerwanie więzadła krzyżowego przedniego. 

2. Najczęstszą przyczyną urazu stawu kolanowego jest nagła zmiana kierunku.

Badania zostały przeprowadzone na drużynie, która już od kilku lat występuję na parkietach I ligi koszykówki kobiet ze Szkoły Mistrzostwa Sportowego w Łomiankach, drużynie grającej pierwszy sezon w ekstraklasie kobiet - „TS Ostrovia Ostrów Wielkopolski” oraz I-ligowej drużyny „AZS Uniwersytet Gdański”. Przebadane zawodniczki grały w sezonie 2016/2017. Zawodniczki z SMS’u były w wieku 16-18lat, zespół z Ostrowa to zawodniczki w wieku 22-30 lat, natomiast ostatni zespół to kobiety w wieku 25-30 lat. Zawodniczki różniły się od siebie stażem oraz ilością godzin treningu, natomiast łączyły je urazy stawu kolanowego. 

Narzędziem badawczym wykorzystanym w pracy był autorski kwestionariusz ankiety. Ankieta składała się z 16-stu pytań. Dotyczyły one wieku zawodniczek, stażu koszykarskiego, urazów stawów kolanowych, które przebyły oraz ich świadomości ciała z uwzględnieniem prewencji urazów podczas sezonu. Każde z pytań miało swoje podłoże nawiązujące do występowania urazów w koszykówce. Wszystkie dane z ankiety zostały przeanalizowane, odpowiedzi podzielone na kategorie, a wyniki zostały opisane w tabelach i wykresach.

 

Wyniki badań 

Pierwsze pytanie z ankiety dotyczyło wieku zawodniczek. W sporcie wiek zajmuje bardzo ważne miejsce, ponieważ wraz z nim zmienia się czas regeneracji mięśni, a wytrzymałość i kondycja maleje po 25 roku życia. Pytanie kolejne odnosiło się do ligi, w której grają zawodniczki. Określa nam ona poziom gry. Im wyższa liga tym bardziej agresywna gra, większa ilość meczy oraz turniejów, większe obciążenie organizmu oraz duży nacisk ze strony trenerów na lepsze wyniki. Trzecie pytanie wiązało się z długością stażu zawodniczego, który może świadczyć o większej ilości przeciążeń i mikrourazów w stawach oraz przebytych kontuzjach. Następne pytanie dotyczyło ilości treningów w tygodniu. Zależność treningów była od ligi, w której grały zawodniczki.

Zależność treningów od ligi:

- I liga : Ilość treningów w tygodniu - 5-6 po 1,5 h

- Ekstraklasa: Ilość treningów w tygodniu - 8-10 po 1,5 h 

Kolejne pytanie dotyczyło kontuzji stawu kolanowego. Z 36 ankietowanych zawodniczek 30 doznało urazu. 

Kolejne pytanie odnosiło się do rodzaju przebytego urazu stawu kolanowego. W 36-osobowej grupie zawodniczek wystąpiło 20 uszkodzeń więzadła krzyżowego przedniego. 

Kolejne pytanie ukazuje, w którym okresie cyklu treningowego występuje największa ilość urazów : sezon zasadniczy - 87%, okres przygotowawczy 13%.

W pytaniu dziewiątym zawodniczki odpowiadały na pytanie, jaka przyczyna doprowadziła do kontuzji stawu kolanowego. Czternaście zawodniczek, jako przyczynę urazu zaznaczyło nagłą zmianę kierunku/zwód. Na drugim miejscu klasyfikowało się nagłe zatrzymanie oraz zderzenie z zawodnikiem.

W pytaniu dziesiątym koszykarki wymieniły najczęściej występujące objawy po urazach. 66% zaznaczyło ból oraz 30% niestabilność.

Kolejne pytanie dotyczyło podjętego leczenia przez zawodniczki. Ponad połowa kobiet- 52% zgłosiła leczenie operacyjne po urazach stawu kolanowego.

W pytaniu dwunastym 100% zawodniczek potwierdziło rehabilitacje po kontuzji stawu kolanowego. 

Następne pytanie dotyczyło czasu jakiego potrzebowały zawodniczki do powrotu na treningi. 29 kobiet do treningu wyczynowego powróciło do szóstego miesiąca po urazie. 20 zawodniczek z 36 zdeklarowało, że od razu wróciły do treningu drużynowego.

W pytaniu czternastym koszykarki odpowiadały na pytanie czy podczas treningów prowadzona jest prewencja urazów. Z pośród 36 zawodniczek tylko 12 potwierdziło trening prewencji urazów.

W piętnastym pytaniu deklarowały czy na treningu stosuje się trening stabilizacyjny. Dwanaście zawodniczek z 36 potwierdziło trening stabilizacyjny.

Ostatnie pytanie określało czas rozgrzewki na treningu. 100% zawodniczek opowiedziała się za 30-45 minutową rozgrzewką.

 

Podsumowanie 

W badaniach przeprowadzonych na potrzeby pracy magisterskiej uczestniczyło 36 zawodniczek koszykówki. Koszykarki różniły się między sobą wiekiem, stażem zawodniczym oraz ligami, w których grały. Analiza z ankiet wykazała, iż 30 zawodniczek spośród 36 doznało urazu stawu kolanowego. Potwierdzenie dużej urazowości stawu kolanowego w koszykówce możemy poprzeć badaniem zatytułowanym „Overuse injuries In youth basketball and floorball” [11]. Najczęstszym urazem w tym dynamicznym i energicznym sporcie było uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego. Głównymi przyczynami kontuzji były nagłe zmiany kierunku oraz zwody, tuż za nimi w tabelach klasyfikowały się nagłe zatrzymania i zderzenie z innym zawodnikiem. Doświadczenia, które zbieram od 2 lat pracując z różnymi drużynami koszykówki, potwierdzają uraz oraz przyczynę kontuzji, która wynikła z powyższych badań. Trening stabilizacyjny oraz prewencja urazów w każdym sporcie, a nawet aspekcie życia osób nietrenujących zawodowo jest bardzo ważny. Termin stabilizacji mięśniowej określa nam napięcie grupy mięśniowej narządu ruchu. Do tych mięśni zaliczają się między innymi mięśnie skośne zewnętrzne brzucha oraz mięsień pośladkowy wielki. Decydują one o autokontroli i prawidłowej postawie człowieka. W sporcie stabilizacja ma ogromne znaczenie, ponieważ dzięki niej sportowcy łatwiej znoszą obciążenia, w prawidłowy sposób opanowują elementy techniczne danego sportu oraz efektywniej wykorzystują pracę mięśni potrzebna do danej dyscypliny. Stabilizacja chroni nas również przed licznymi kontuzjami. Przytoczyć tu mogę artykuł pt.”Ekscentryczna niewydolność mięśnia pośladkowego średniego, jako częsta przyczyna urazów stawu kolanowego w sporcie na podstawie Kinetic Control” [8], w którym poparto ćwiczeniami powyższe stwierdzenie o stabilizacji mięśniowej.  Przedstawiono wyniki na temat treningu stabilizacyjnego. Nie są one zadowalające, ponieważ tylko 12 z 36 zawodniczek potwierdziło odbycie tego treningu co przekłada się na urazowość stawu kolanowego w koszykówce. Dwie ankietowane doznały dwu i trzykrotnie uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego stawu kolanowego. W opisanej pracy znalazł się rozdział pt. ”Zapobieganie urazów”. Temat ten łączy nam się ze stabilizacją mięśniową, ponieważ stosując stabilizację zmniejszamy częstość występowania urazów w koszykówce, jako prewencję kontuzji. Trenując stabilizację sportowcy uczą się autokorekty własnego ciała, propriocepcji oraz świadomości ciała w przestrzeni. Urazowość stawu kolanowego możemy przypisać czynnikom takim jak zła biomechanika stawu kolanowego lub biodrowego, deficyty kontroli nerwowo- mięśniowej tułowia czy nieprawidłowo rozwinięty anatomicznie staw kolanowy lub biodrowy. Potwierdza to przeprowadzona meta-analiza w badaniu „Prevention of Lower Extremity Injures in Basketball” [12]. Za propriocepcję odpowiada nasz układ nerwowy, a dokładniej znajdujące się w nim receptory. Spełniają one bardzo ważną role w stawach kolanowych, a mianowicie lokalizują one ciało w przestrzeni. W samym więzadle krzyżowym przednim znajdują się cztery struktury odbierające informacje z zewnątrz. Informacje zawarte w artykułu „Przyczyny niestabilności stawu kolanowego po uszkodzeniu więzadła krzyżowego przedniego i metody jej leczenia” [13]. Ze względów anatomicznych kobiety grające w koszykówkę są bardziej narażone na urazy stawu kolanowego niż mężczyźni. Występujące różnice w budowie kobiecej miednicy predysponują do koślawienia kolan. W takim ustawieniu na staw wywierane są nieprawidłowe siły, które wywołują stopniowo zmiany zwyrodnieniowe kości i chrząstki, towarzyszy temu rozciągnięcie torebki stawowej, więzadeł oraz mięśni. Do różnic anatomicznych można dołączyć ogólną wiotkość więzadeł większą niż u mężczyzn. Potwierdza to badanie pt.”Risk Factors for Anterior cruciate Ligament Injury” [14]. W temacie pracy zostały omówione urazy stawu kolanowego kobiet. Wiele badań wskazuje, iż płeć ma ogromne znaczenie dla kontuzji w sporcie. Kobiety są 5-krotnie bardziej narażone na urazy więzadła krzyżowego przedniego. Powodem tego jest zaburzona równowaga nerwowo- mięśniowa. Można by temu zapobiec wprowadzając dynamiczne ćwiczenia z zakresu adaptacji nerwowo- mięśniowej, co zmniejszyło, by ryzyko tego typu urazów. Potwierdzenie tego znajdziemy w badaniach Myer’a “Rationale and Clinical Techniques for Anterior Cruciate Ligament Injury Prevention Among Female Athletes”. Wśród kobiet zbadano również wpływ cyklu menstruacyjnego na uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego. Naukowcy podejrzewają, że na kontuzje więzadeł mogą mieć wpływ żeńskie hormony. Badanie „The effects of the menstrual cycle on anterior knee laxity: a systematic review” [15], przedstawia system przeglądowy dziewięciu grup. Sześć z nich nie wykazało istotnego wpływu cyklu menstruacyjnego, natomiast w trzech zaobserwowano znaczące różnice. Metaanaliza literatury nie jest jednoznaczna, dlatego też potrzebne są kolejne badania na potwierdzenie lub odrzucenie tej hipotezy. Koszykówka należy do sportu, w którym ważna jest technika rzutu, taktyka gry oraz umiejętności biegowe. W artykule „Charakterystyka uszkodzeń kończyn dolnych u biegaczy oraz przebieg i wyniki rehabilitacji” [16], znajdziemy podobieństwa urazów kończyn dolnych koszykówki z biegaczami. W artykule drobiazgowo zostały opisane przyczyny kontuzji inne niż, anatomiczne czy biomechaniczne, na które warto zwrócić uwagę. Dzięki coraz większej świadomości i wiedzy na temat urazów oraz biomechaniki ludzkiego organizmu możemy zapobiegać większości urazów. Współpraca i relacje fizjoterapeuta- lekarz- trener są na coraz wyższym poziomie. Korelacja wszystkich tych dziedzin może dużo pomóc w świecie sportowców, minimalizując kontuzje oraz czas powrotu do pełnej sprawności.

 

Wnioski 

1. Trzydzieści zawodniczek podczas swojej kariery koszykarskiej doznało urazu stawu kolanowego, z czego dwadzieścia to uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego. 

2. Najczęstszym urazem stawu kolanowego w koszykówce jest uraz więzadła krzyżowego przedniego. 

3. Podczas sezonu zasadniczego dochodzi na największej ilości urazów.

 4. Najczęstszą przyczyna urazu stawu kolanowego jest nagła zmiana kierunku, aż 46% zaznaczyło taka odpowiedź. 

5. Najczęściej pojawiającym się objawem był ból oraz niestabilność kolana.

6. Ponad połowa, aż 52% zawodniczek podjęła leczenie operacyjne po urazie. 

7. 100% zawodniczek zgłosiło się na rehabilitację po kontuzji.

8. Tylko 12 zawodniczek zdeklarowało trening stabilizacyjny oraz prewencji urazów

 

 

 

Piśmiennictwo: 

1. Bochenek A., Reicher M., (2007) Anatomia Człowieka Tom I; 

2. Sokołowska- Pituchowa J., Krechowski A., Kubik W., Łasiński W., Narkiewicz O., Sylwanowicz W., Szostakiewicz-Sawicka H., (1988) Anatomia Człowieka; 

3. Schunke M., Schulte E., Schumacher U., (2013), Atlas Anatomii człowieka Prometeusz; 

4. Hadała M. (2014) „Anatomia i biomechanika funkcjonalna stawu kolanowego”; 

5. Kapandji A.I.,(2009) Anatomia funkcjonalna stawów. Elsevier Urban&Partner Tom 2; 

6. Brunker P., Khan K., (2012) Kliniczna medycyna sportowa, wyd.III; 

7. Widuchowski, J. (1997). Kolano urazy i obrażenia sportowe. Sport & Med. Katowice; 

8. Grycewicz Sz. & Hadała M. (2012) Nowoczesne formy fizjoterapii- „Ekscentryczna niewydolność mięśnia pośladkowego średniego jako częsta przyczyna urazów stawu kolanowego w sporcie na podstawie Kinetic Control”; 

9. Dziak A., (2000), Urazy i uszkodzenia w sporcie; 

10.Gaździk T., (2008), Ortopedia i traumatologia. Podręcznik dla studentów medycyny; 

11.Leppanen M., Pasanen K., Parkkari J. (2015) Overuse injuries in youth basketball and floorball; 

12.Jeffrey B. Taylor, Kevin R. Ford, Eric J. Hegedus (2015) „Prevention of Lower Extremity Injures in Basketball”; 

13.Pogorzała A. & Buczak J. (2014) Przyczyny niestabilności stawu kolanowego po uszkodzeniu więzadła krzyżowego przedniego i metody jej leczenia; 

14.Smith H.C., Vacek P., Johnson R., Slauterbeck J., Hashemi J., Shultz S., Beynnon B. (2012) „Risk Factors for Anterior Cruciate Ligament Injury”; 

15.Zazulak B. (2006) The effects of the menstrual cycle on anterior knee laxity: a systematic review;

16.Robak A. & Pencuła M., (2013) Charakterystyka uszkodzeń kończyn dolnych u biegaczy oraz przebieg i wyniki rehabilitacji.

 

Źródłą internetowe: 

1. http://fizjoplaner.pl/boczne-przyparcie-rzepki.html 

2. http://www.historiasportu.cba.pl/kosz.html 

3. http://stacjasport.pl/dyscypliny/koszykowka/ 

4. https://carolina.pl/klinika-ortopedii-i-traumatologii/kolano-3/kolanoskoczka/ 

5.http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/036354659101900509? journalCode=ajsb