W artykule przedstawiono historię metody i założenia teoretyczne koncepcji Schroth oraz etapy i techniki korekcji według BSPTS (Barcelona Scoliosis Physical Therapy School).

 

Historia metody i jej pochodne 

Prekursorka metody, Katharina Schroth, urodziła się 22 lutego 1894 roku w Dreźnie (Niemcy). Jako nastoletnia dziewczyna chorowała na skoliozę idiopatyczną. Gorsetowanie nie przynosiło oczekiwanych efektów, nie znano wtedy także żadnej innej efektywnej metody leczenia. Katharina obserwowała swoje ciało przed lustrem i dokładnie analizowała topografię klatki piersiowej i pleców. Zauważyła, że niektóre części jej klatki piersiowej są zdeformowane: jedne tworzyły wypukłości, inne wklęsłości. Porównała klatkę piersiową do dętki piłki. Pompowana piłka może przybrać prawidłowy kształt, nawet jeśli wcześniej była bardzo zniekształcona. Przyjęła, że układ oddechowy i sam oddech może być „środkiem” korekcji wewnętrznej. Tak powstała idea korekcji deformacji specyficznym oddechem. Początkowo, podczas ćwiczeń, Katharina starała się nabierać powietrze po stronie wklęsłości, by jak najbardziej ją wypełnić. Uważnie obserwowała w lustrach jak wklęsłości uwypuklają się, a wypukłości się spłaszczają. Dzięki poświęceniu i kreatywnej pracy, jedne spostrzeżenia przynosiły kolejne. Doszła do wniosku, że skolioza jest zaburzeniem, które nie tylko może być w pewnym stopniu skorygowane, lecz także całkowicie wyleczone. 

W 1921 roku Katharina Schroth założyła pierwszy instytut rehabilitacji w Miśni, gdzie wspólnie z mężem (Franz Schroth) i córką (Christa Schroth) osiągała dobre efekty w rehabilitacji pacjentów z Niemiec i zza granicy. Po Drugiej Wojnie Światowej Katharina otworzyła klinikę w Bad Sobernheim, gdzie pracował i rozwijał metodę wnuk Kathariny Schroth – Hans Rudolph Weiss. Do dziś w „Katharina Schroth Klinik” leczeni są pacjenci z różnych regionów świata. Katharina Schroth zmarła 19 lutego 1985 roku. 

W czasie swojej działalności Christa Schroth współpracowała i dzieliła się wiedzą z innymi terapeutami. Jej przyjaciółką i współpracownicą była pochodząca z Hiszpanii Elena Salvá, która w 1968 roku założyła Instytut leczenia skolioz w Barcelonie. Instytut ten działa do dziś i nosi imię założycielki - Instytut Elena Salvá w Barcelonie. Od 1989 roku terapeutami są tam jej córka Gloria Quera - Salvá wraz z mężem Manuelem Rigo. Rozwijając założenia metody Schroth dr Manuel Rigo wzbogacił sposób leczenia skolioz o zaawansowane koncepcje oparte na wiedzy lat 90 - tych i poznane podczas wielu lat badań i praktyki. Jest on twórcą metody Barcelona Scoliosis Physical Therapy School (BSPTS), która bazuje na koncepcji leczenia skolioz wg Kathariny Schroth.

 

Koncepcja ciała jako układu bloków 

W metodzie Schroth, postawę ciała rozpatruje się jako układ specyficznych figur geometrycznych. U osoby zdrowej w płaszczyźnie czołowej, strzałkowej i poprzecznej wszystkie figury tworzą układ bloków, zrównoważony nad środkiem ciężkości ciała i symetryczny dla płaszczyzny czołowej i poprzecznej.

W płaszczyźnie czołowej, u osoby zdrowej bloki mają kształt prostokątów. U pacjenta ze skoliozą przybierają formę trapezów i są względem siebie poprzesuwane.

Poszczególne bloki symbolizują rejony ciała i odcinki kręgosłupa. Przykładowo w skoliozie trójłukowej (typ 3C według klasyfikacji Schroth): 

 pierwszy blok obejmuje: miednicę i odcinek lędźwiowy kręgosłupa 

 drugi blok: kręgi piersiowe środkowe i klatkę piersiową 

 trzeci blok: odcinek piersiowy górny oraz odcinek szyjny kręgosłupa i obręcz barkową (może sięgać do guzowatości potylicznej)

 

W skoliozie czterołukowej (typ 4C według klasyfikacji Schroth): 

 pierwszy blok obejmuje: miednicę 

 drugi blok: odcinek lędźwiowy kręgosłupa 

 trzeci blok: kręgi piersiowe środkowe i klatkę piersiową 

 czwarty blok: odcinek piersiowy górny, odcinek szyjny kręgosłupa i obręcz barkową (może sięgać do guzowatości potylicznej)

 

W skoliozie N3N4 (według klasyfikacji BSPTS): 

 pierwszy blok obejmuje: miednicę 

 drugi blok: odcinek lędźwiowy kręgosłupa 

 trzeci blok: kręgi piersiowe środkowe i klatkę piersiową 

 czwarty blok: odcinek piersiowy górny, odcinek szyjny kręgosłupa i obręcz barkową (może sięgać do guzowatości potylicznej) 

 

W płaszczyźnie strzałkowej bloki mają kształt trapezów, co wynika z fizjologicznych krzywizn kręgosłupa. Dłuższa podstawa skierowana do przodu charakteryzuje lordozę, skierowana do tyłu natomiast kifozę. Prawidłowo powinny być proporcjonalne do siebie i znajdować się w symetrii jeden nad drugim. Ich graniczące boki powinny być ułożone równolegle względem siebie. W skoliozie i innych deformacjach trapezy te ulegają przemieszczeniu. Przy zmniejszeniu kifozy piersiowej, środkowy trapez przemieszcza się ku przodowi względem pozostałych. Przy zwiększeniu kifozy piersiowej, środkowy trapez przemieszcza się ku tyłowi względem pozostałych. Przy dużych deformacjach strukturalnych trapezy mogą zmienić swój kształt na trójkątny.

 

W płaszczyźnie poprzecznej w warunkach prawidłowych wszystkie bloki ustawione są symetrycznie jeden pod drugim. U pacjenta ze skoliozą są one względem siebie zrotowane.

Celem prowadzonej terapii jest przywrócenie właściwego ustawienia bloków względem siebie w trzech płaszczyznach, a tym samym przywrócenie prawidłowego kształtu i symetrii kręgosłupa i klatki piersiowej.

 

Klasyfikacja skolioz według Schroth i BSPTS 

Katharina Schroth zaproponowała swój autorski podział skolioz. Według oryginalnej klasyfikacji Schroth wyróżnia się skoliozę trójłukową (3C) oraz czterołukową (4C). Koncepcja BSPTS dodatkowo wyróżnia skoliozę N3N4.

 

Skolioza trójłukowa 3C

Skrzywienie w odcinku piersiowym większe, w odcinku lędźwiowym mniejsze lub brak. Przesunięcie miednicy w stronę wklęsłości skrzywienia Th głównego. Dekompensacja tułowia w stronę wypukłości skrzywienia Th głównego. Obecność garbu żebrowego, wał lędźwiowy niewielki lub brak.Punkt przejścia skrzywienia piersiowego w skrzywienie lędźwiowe ( tzw. Transitional point - TP ) znajduje się po stronie wypukłości w odcinku piersiowym głównym kręgosłupa w odniesieniu do centralnej lini krzyżowej.

 

Skolioza czterołukowa 4C

Skrzywienie w odcinku lędźwiowym większe niż w odcinku piersiowym lub skrzywienia równoważą się. Przesunięcie miednicy w stronę wypukłości skrzywienia Th głównego. Dekompensacja tułowia w stronę wklęsłości skrzywienia Th głównego. Wał lędźwiowy większy lub zbliżonych rozmiarów do garbu żebrowego. Punkt TP po stronie wklęsłości w odcinku piersiowym głównym kręgosłupa w odniesieniu do centralnej lini krzyżowej.

 

Skolioza N3N4

Skrzywienie w odcinku piersiowym i brak skrzywienia w odcinku lędźwiowym lub skrzywienia równoważą się. Neutralne położenie miednicy (brak przesunięcia). Brak dekompensacji tułowia. Obecność garbu żebrowego, wał lędźwiowy niewielki lub jego brak. Punkt TP pokrywa się z przebiegiem centralnej lini krzyżowej.

 

Etapy korekcji wg BSPTS 

Wstępna czynno - bierna korekcja pozycji wyjściowej 

Głównym celem korekcji skoliozy w metodzie BSPTS jest 3D korekcja ustawienia części tułowia i miednicy (bloków) w przestrzeni. Jest to proces złożony i w początkowym okresie trudny do opanowania dla pacjenta. Dlatego podzielono go na kolejno następujące po sobie etapy. Dla skolioz typu 3C, korekcję ustawienia miednicy i odcinka lędźwiowego kręgosłupa (pierwszego bloku) oraz klatki piersiowej, obręczy barkowej i głowy (pozostałych bloków). Dla skolioz typu 4C, korekcję ustawienia miednicy (pierwszego bloku), odcinka lędźwiowego (drugiego bloku) oraz klatki piersiowej, obręczy barkowej i głowy (pozostałych bloków). Dla skolioz typu N3N4, ustabilizowanie miednicy w pozycji neutralnej, korekcję ustawienia odcinka lędźwiowego (drugiego bloku) oraz klatki piersiowej, obręczy barkowej i głowy (pozostałych bloków). 

Korekcję czynną uzyskuje się przez czynne przesunięcie bloków. Korekcję bierną uzyskuje się przez wykorzystanie przyborów: woreczków, klinów i tyczek. 

 

Korekcja ustawienia miednicy i odcinka lędźwiowego dla skolioz typu 3C i miednicy dla skolioz typu 4C (korekcja pierwszego bloku) 

Czynna korekcja ustawienia miednicy i odcinka lędźwiowego dla skolioz typu 3C i miednicy dla skolioz typu 4C składa się z pięciu etapów zachodzących w następującej kolejności: 

1. „Pierwsza korekcja ustawienia miednicy”. Polega na przywróceniu prawidłowego ustawienia w płaszczyźnie strzałkowej (Ryc. 7. A.). Przez ustawienie rozumie się zmianę pozycji miednicy w kierunku przód - tył. 

2. „Druga korekcja ustawienia miednicy”. Polega na przywróceniu prawidłowego pochylenia miednicy. Przez pochylenie rozumie się zmianę pozycji miednicy wokół osi poprzecznej (ruch przodo lub tyłopochylania miednicy). 

3. „Trzecia korekcja miednicy”. Przesunięcie miednicy w płaszczyźnie czołowej. Celem jest ustawienie miednicy w symetrii lub w hiperkorekcji w porównaniu z tułowiem. Kierunek ruchu: prawo - lewo.

4. „Czwarta korekcja miednicy”. Zderotowanie miednicy. Korygowane jest ustawienie miednicy w płaszczyźnie poprzecznej. Kierunek ruchu: rotacja w prawo bądź w lewo. 

5. „Piąta korekcja miednicy”. Odbywa się w płaszczyźnie czołowej. W skoliozach typu 3C polega na korygowaniu poziomego ustawienia miednicy poprzez obniżanie jej po stronie wypukłości skrzywienia Th głównego. W skoliozach typu 4C polega na napięciu mięśni jak przy zapoczątkowaniu ruchu w kierunku do obniżenia miednicy po stronie wypukłości odcinka piersiowego głównego, jednak bez wykonania efektywnego ruchu obniżenia (napięcie izometryczne). 

 

Korekcja ustawienia pozostałych bloków i głowy 

a) Odpowiednie do wzoru skrzywienia skorygowanie i derotację części tułowia (bloków) uzyskujemy przez ich czynne przesunięcie oraz biernie, przez podłożenie klinów i woreczków. Przykład: u pacjenta ze skoliozą typu 4C ze skrzywieniem piersiowym prawostronnym i lędźwiowym lewostronnym, należy przesunąć i zderotować miednicę i klatkę piersiową w stronę lewą. Odc. lędźwiowy kręgosłupa i obręcz barkową należy przesunąć i zderotować w stronę prawą. W ćwiczeniu leżenia tyłem, powyższe uzyskujemy przez podłożenie woreczków pod wypukłości skrzywień. W pozostałych pozycjach pacjentka wykonuje korekcję czynnie. 

b) Korekcja ustawienia głowy. W przypadku skolioz typu 4C i N3N4 głowa ustawiona jest w pozycji pośredniej. W przypadku skolioz typu 3C głowa powinna być pochylona w kierunku wklęsłości i zrotowana w stronę wypukłości skrzywienia Th głównego. 

 

Aktywacja mięśniowa 

Kolejnym krokiem po wstępnej czynno - biernej korekcji jest czynna aktywacja mięśniowa, którą uzyskuje się poprzez izometryczne, koncentryczne lub ekscentryczne napięcie mięśni oraz zastosowanie pięciu niżej wymienionych zasad korekcji wg Schroth, celem przywracania prawidłowego ustawienia bloków: 

1. Elongacja kręgosłupa w celu otwierania wklęsłości. 

2. Przywracanie prawidłowego kształtu krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej. 

3. Derotacja miednicy, tułowia i głowy (bloków). 

4. Techniki rozprężania połączone z derotacyjnym oddechem. 

5. Stabilizacja podczas maksymalnej możliwej korekcji postawy ciała (bloków) przez izometryczne napięcie mięśni podczas wydechu. 

Podczas aktywacji mięśniowej dostarcza się dodatkowych bodźców ułatwiających i zwiększających korekcję, poprzez użycie przyborów i przyrządów, luster, werbalnego i niewerbalnego przekazu fizjoterapeuty.